Einde van de open samenleving, blijf uit mijn buurt!

Juist de gegoede burger vindt dat hij of zij niet moet worden belast met mogelijke overlast en met rust moet worden gelaten.

De protesten van burgers begonnen met de opvang van drugsverslaafden. Daarna volgde verzet tegen de opvang van vluchtelingen en vervolgens tegen de maatschappelijke opvang. Mensen vonden dat zelfs het Leger des Heils, toch een gevestigd instituut, overlast gaf. Ook opvang van buitenlandse arbeiders, kinderopvang en zelfs hospices vindt men in sommige buurten ongewenst.

Het lijkt alsof mensen zich steeds meer terugtrekken op hun eigen domein en de tolerantie neemt zienderogen af. Juist de groep die een halve eeuw geleden openstond voor anderen, de gegoede burgerij, lijkt zich nu meer en meer af te sluiten en zich op de eigen stellingen terug te trekken. En juist deze groep weet de weg te vinden in het woud van procedures, of heeft de middelen, zoals in Vught of Oirschot, om vastgoed te kopen om op die manier vestiging van een bepaalde groep mensen tegen te gaan. Dat sommige mensen de snelle veranderingen in de samenleving niet kunnen bijbenen en daarom protesteren tegen het onbekende is nog te begrijpen, maar hier gaat het vooral om mensen die de kennis, ervaring en het inzicht hebben om de noodzaak van opvangplekken te begrijpen. Maar juist de gegoede burger vindt dat hij of zij niet moet worden belast met mogelijke overlast en met rust moet worden gelaten. Daar heeft de hardwerkende mens toch recht op! Het is soms alsof deze groep zich verheven voelt boven de ‘losers’ die ergens een plek moeten krijgen, die in hun ogen wordt bekostigd van hun belastingcenten.

Waar komt deze omslag in mentaliteit vandaan? Is het de doorgeschoten globalisering en het doorgeschoten neoliberalisme? Of beweegt de slinger van gelijkwaardigheid in de samenleving nu de andere kant op? En is de huidige politiek voorloper of volger van dit egocentrisme? De politiek van nu is in elk geval geen lichtend voorbeeld voor de mensen. Denk maar aan het agressief defensieve gedrag van Trump en de steun die Elon Musk, de machtige informatietycoon hem geeft, maar ook aan de steeds groter wordende nationalistische bewegingen in Europa. Wilders die zegt dat de burgergemeester van Amsterdam moet opkrassen als ze niet zegt wat hij wil of denkt. Met de huidige grote conflicten en oorlogen is men geneigd te denken dat het destructieve in onze genen zit. Of misschien is het zo dat, zoals sommigen ontlenen aan de lemming-mythe, als er te veel mensen zijn, ze zichzelf moeten vernietigen om het evenwicht te hervinden. Maar misschien zijn deze verklaringen allemaal te ver gezocht.

Ik geloof, ondanks alle negatieve signalen, dat tenminste drie kwart van de mensen het goede nastreeft en ook probeert daarvoor het nodige te doen. Dan is er een aanzienlijke groep tamelijk onverschilligen die mee hobbelt in de maatschappij en de tering naar de nering zet. Een kleine groep gewetenloze machtszoekers tenslotte, verziekt het voor velen. Ik weiger te geloven dat het kwade sterker is dan het goede in de mens. Maar om het goede te behouden moeten we wel bereid zijn tot persoonlijke reflectie over waar we staan en wat we voor de samenleving willen betekenen. Ook moeten we de uitnodigende hand naar de ander willen reiken, zelfs als die ander een beetje vreemd overkomt, er andere denkbeelden op nahoudt en andere gedragsvormen heeft. Openheid blijft daarom het sleutelwoord.