Elon Musk en het onvermogen om de controle te verliezen

Als relatiepsycholoog ben ik gewend om mensen te begeleiden bij het verwerken van verlies: verlies van vertrouwen, van verbinding, van de ander zoals ze ooit waren of zoals we hoopten dat ze zouden zijn. Maar zelden zie ik een verlies zo en public verhard worden uitgespeeld als bij Elon Musk en zijn kind,  Vivian Jenna Wilson.

Op 22 maart schreef Musk: “My son, Xavier, died. He was killed by the woke mind virus. Now, the woke mind virus will die.”  

Musk spreekt over het verlies van zijn zoon Xavier, maar in werkelijkheid leeft Xavier nog en heeft hij afstand genomen van zijn vader, onder andere door zijn naam te veranderen in Vivian Jenna Wilson. Ze veranderde niet alleen haar voor- en achternaam, maar ook haar juridische geslachtsregistratie. Ze identificeert zich als vrouw. Dat moet Musk diep hebben geraakt. Maar in plaats van introspectie kiest hij voor oorlog.

Dit is een klassiek geval van psychologische externalisatie: als de realiteit te pijnlijk is, schuif je de schuld af op een externe vijand. Niet ík heb misschien fouten gemaakt als vader, niet ík heb een kind verloren door mijn eigen daden of nalatigheid. Nee, het komt door een “virus”. Een ongrijpbare, mysterieuze kwaal die de geesten van mensen corrumpeert. Zo wordt Vivian niet een persoon met een eigen identiteit en autonomie, maar een slachtoffer van een ideologische epidemie. Musk hoeft haar keuze dan niet te respecteren, hij hoeft er alleen maar tegen te vechten.

Musk positioneert zichzelf als een strijder tegen “woke”. Maar wat betekent woke in dit geval? Het betekent niets meer dan dat een jongvolwassene de vrijheid neemt om zichzelf te definiëren, los van de verwachtingen van een vader die de wereld als een schaakbord ziet waarop hij alle zetten doet. De man die auto’s kan laten rijden zonder bestuurders, raketten kan laten landen zonder piloten en het universum wil koloniseren, kan niet accepteren dat zijn eigen kind zichzelf navigeert zonder zijn controle.

En dus verklaart hij de oorlog aan een abstract concept, zodat hij zich niet hoeft af te vragen of hij ooit een moment had kunnen luisteren, begrijpen, liefhebben. Elon Musk is een vader die niet kan verdragen dat zijn kind niet in zijn wereldbeeld past. Daarom herschrijft hij het narratief. Zijn kind is niet zelf weggegaan, maar hem ontnomen. Niet door eigen keuzes, maar door een externe vijand. Dit is een psychologisch verdedigingsmechanisme dat ik vaker zie bij ouders die moeite hebben met de autonomie van hun kinderen. Het verlies van controle voelt als een aanval, en in plaats van ruimte te maken voor dialoog, trekken ze zich terug in een wereld waarin zij het slachtoffer zijn van iets groters. Dat maakt het makkelijker om de pijn van afwijzing te verdragen.

Als relatiepsycholoog weet ik dat relaties, vooral ouder-kindrelaties, niet gaan over macht, maar over verbinding. Over luisteren. Over accepteren dat je kind een eigen pad kiest, zelfs als dat schuurt met je verwachtingen. Musk’s uitspraak laat zien hoe pijnlijk dat kan zijn voor een ouder die gewend is controle te hebben. Maar liefde en controle sluiten elkaar uit. Waar controle overheerst, sterft de verbinding.