En toen spatte de illusie van de VS als Europa’s trouwste ‘bondgenoot’ uiteen

De bizarre oproep van de Amerikaanse vicepresident Vance komt feitelijk neer op het aanzetten tot meer racisme, moslim-, joden- en queerhaat. Laten we hopen dat de Amerikaanse wens tot het ondermijnen van ons - gedeeltelijk illusoire - waardensysteem Europa de kracht geeft zich los te wrikken uit de verstikkende Amerikaanse wurggreep.

Tijdens de Conferentie van Berlijn in 1884 en 1885 werd het grootste deel van Afrika verdeeld onder zeven Europese landen. Aan de inwoners van het Afrikaanse continent werd uiteraard niets gevraagd.

De volstrekt willekeurige wijze waarop de Europese koloniale dictaturen met een liniaal op een landskaart de grenzen trokken, daarmee het grondgebied van talloze etnische groepen doormidden hakten, en tijdens de daaruit volgende Europese overheersing racistische besluiten en anti-queerwetten invoerden, leveren ook vandaag nog forse problemen op. We zien dat onder meer terug in het oosten van Congo. Forse discriminatie van de vele honderdduizenden Congolese Tutsi’s - dezelfde etnische groep die in 1994 in Rwanda slachtoffer van genocide was - heeft in 2023 geresulteerd in de oprichting van verzetsbeweging M23 en de daaruit voortkomende gewelddadigheden.

Ook de impact van de val van het Ottomaanse Rijk ná de Eerste Wereldoorlog voelen we vandaag sterker dan ooit. Als reactie op de Ottomaanse ineenstorting besloten Groot-Brittannië en Frankrijk op de San Remo conferentie van 1920 Mesopotamië, Palestina, Syrië en Libanon onder elkaar te verdelen. Groot-Brittannië eigende zich het mandaat van Palestina en grote delen van Mesopotamië toe, terwijl Syrië en Libanon mandaatgebieden van Frankrijk werden. Uiteraard werd aan de bevolking van de betrokken landen zoals te doen gebruikelijk niets gevraagd. De beelden van de afgrijselijke gevolgen van de dictatoriale besluiten van de San Remo conferentie krijgen we momenteel dagelijks via onze smartphones binnen.

Hoe de VS zich Europa’s kolonialistische mentaliteit eigen maakte
Dat de Verenigde Staten zichzelf de mentaliteit van de vooroorlogse Europese koloniale machten eigen heeft gemaakt, weten we sinds de val van nazi-Duitsland - hoewel de VS ook in de decennia daarvoor al meenden te mogen ingrijpen in (vooral) Zuid-Amerikaanse landen. Dieptepunt was misschien wel de afgelopen anderhalf jaar, waarin we duidelijker dan ooit zagen dat het land zich inmiddels had ontwikkeld tot een dictatoriale mogendheid die keer op keer de wens van vrijwel alle landen in de wereld wist te blokkeren met haar weigering een staakt-het-vuren in de Gaza-oorlog af te dwingen. En dát terwijl Amerikaans wapentuig 15 maanden lang en 24/7 werd ingezet om een van de grootse oorlogsmisdaden van deze eeuw te plegen.  

Dit jaar dreigt het allemaal nog een stapje erger te worden. Zo zagen we begin deze maand een één-twéétje tussen de Israëlische premier Netanyahu en de Amerikaanse president Trump. Hierin trachtte de Israëlische premier het door Israël bezette en totaal vernietigde Gaza aan de VS weg te geven. De Amerikaanse president wenste dat gestolen cadeautje maar al te graag uit te pakken en kwam metéén met het plan om Gaza dan maar etnisch te zuiveren van haar Palestijnse inwoners. Het spreekt vanzelf dat aan de Palestijnen in Gaza conform de kolonialistische tradities helemaal niets is gevraagd.

Ruim een week later probeerde Trump in één telefoontje met de Russische president Poetin hele gebieden van Oekraïne aan de oorlogsmisdadigers in Rusland over te dragen. En opnieuw: de mening van de inwoners van Oekraïne werd vanzelfsprekend volledig genegeerd.

Dat het eenzijdige Amerikaanse handelen ooit tot gunstige ontwikkelingen in de betrokken regio zal leiden, kan zonder enige terughoudendheid worden uitgesloten. Tijdens Trumps eerste regeerperiode resulteerden de ontmoetingen tussen de Amerikaanse president en de Noord-Koreaanse dictator Kim Jong-un in de meest gunstige analyse van de uitkomsten tot geen enkele verandering. En het door Trump in 2020 in Doha gesloten vredesverdrag met de Taliban leverde ons ‘s werelds meest onderdrukkende regime voor vrouwen op.

De Amerikaanse president wordt dan ook in het geheel niet gehinderd door enige kennis van zaken over de lokale en regionale complexiteit; niet in Afghanistan, niet in de Arabische landen, niet op het Koreaans schiereiland en niet op het Europese continent. Precies zoals de Europese landen ruim een eeuw geleden geen enkele relevante kennis hadden over het Afrikaanse continent en de Arabische wereld.

Berlijn, San Remo, Jalta, Doha, Washington D.C.; besluiten nemen en verdragen tekenen met het vollédig negeren van de mening van de betrokken bevolkingsgroepen - er is anno 2025 werkelijk niets in onze wereld veranderd.

Europa als slaafse volger van de VS
Dat de Tweede Wereldoorlog de Europese mogendheden aanzienlijk had verzwakt, behoeft geen betoog. De steun aan Europa van de Verenigde Staten via de in 1949 door toen nog 12 landen opgerichte NAVO bleek daarom maar al te hard nodig. Maar dat deze steun er in de decennia daarna toe leidde dat veel Europese landen slaafse volgers werden van de imperialistische Amerikaanse politiek, is veel Europese burgers al langer een doorn in het oog. Er was en is dan ook geregeld sprake van het door Europese landen simpelweg copy/pasten van de Amerikaanse buitenlandpolitiek, zéker door Nederland. Zo zijn Nederlandse regeringsleiders gewoon bij nieuwe internationale ontwikkelingen eerst de reactie van de Amerikanen af te wachten alvorens met een grotendeels vergelijkbare respons te komen. Alles om de Amerikaanse ‘bondgenoot’ te pleasen.

Overigens werd de imperialistische Amerikaanse politiek geregeld ‘verzacht’ met de soft power van het Amerikaanse agentschap voor ontwikkelingssamenwerking USAID, een agentschap dat overigens verre van politiek neutraal bleek omdat het eveneens aan politieke en ideologische beïnvloeding doet; Amerikaans eigenbelang dus. Voor verschillende Europese landen werd het Amerikaanse imperialisme echter ook - op zijn minst gedeeltelijk - een mooie dekmantel om hun kolonialistische mentaliteit niet van zich af te hoeven schudden. Deelname aan de door de VS geïnitieerde illegale oorlogen in onder meer Afghanistan en Irak werd voor verschillende Europese landen een soort van tweede natuur.

Recent dieptepunt is natuurlijk de actieve steun van vooral Duitsland en het Verenigd Koninkrijk aan de gemeenschappelijke Israëlisch/Amerikaanse pogingen om het Palestijnse Gaza van de aardbodem te vegen. Waar Duitsland en het VK de barbaarse misdaden van het Israëlisch/Amerikaanse tandem met forse wapenleveranties steunden, meenden landen als Nederland vooral te moeten wegkijken in een poging de criminele Amerikaanse bondgenoot niet voor het hoofd te stoten. De huidige door Europese en Amerikaanse leiders doodgezwegen etnische zuivering op de Westelijke Jordaanoever is eveneens een voorbeeld van een kolonialistische mentaliteit die eigenlijk nooit is weggeweest.

Europese verdeeldheid door verkeerde politieke keuzes
Dat Europa mede via de Amerikaanse dekmantel haar kolonialistische mentaliteit maar niet van zich af wenst te schudden, dreigt ons continent inmiddels duur te komen staan. Decennialang hebben diverse Europese landen de eigen individuele én Amerikaanse ‘belangen’ boven dat van het eigen Europa gesteld. Individuele nationale politiek werd door veel landen belangrijker geacht dan een collectieve Europese politiek. Het Verenigd Koninkrijk is daarvan het meest extreme voorbeeld, maar ook in Nederland vinden de meeste politici Europa maar een lastige bemoeial.

Zo schreef ik al eerder dat verkeerde politieke keuzes het Nederlandse leger onvoldoende in staat stelt het personeelstekort structureel op te lossen en dat mede daardoor de veiligheid van ons land niet meer kan worden gegarandeerd. Nu de Verenigde Staten de Europese landen aan hun lot dreigen over te laten, kan alleen een gemeenschappelijke Europese aanpak ons land nog tegen de Russische dreiging verdedigen. Maar te veel Nederlandse politici hebben zo’n échte Europese aanpak maar al te lang tegengehouden.

Neem bijvoorbeeld de VVD, de partij die langer dan welke politieke beweging ook in het centrum van de macht staat. Deze grootste politieke machtsfactor in ons land heeft zich altijd een van de felste tegenstanders getoond van een Europees leger. En het is nu juist te wijten aan de tegenstanders van een Europees leger dat ons continent vandaag in zo’n lastig parket komt, precies op het moment van de grootste Russische dreiging sinds het einde van de Koude Oorlog. De gevaren die nu op ons afkomen zijn het directe gevolg van het maar niet Europees willen denken van te veel politici in Nederland en elders in Europa, in combinatie met het slaafs volgen van de maar al te vaak misdadige Amerikaanse buitenlandpolitiek.  

De voortdurende focus op de eigen nationale én Amerikaanse ‘belangen’ in plaats van het algemeen Europees belang dreigt ons continent daarom duur te komen staan. De wankele verzameling van Europese landen die als los zand de Europese Unie vormen en daardoor zelden met één mond spreken, maakt ons continent tot een wel erg makkelijke speelbal nu er een geheel andere wind waait bij onze belangrijkste ‘bondgenoot’ sinds de Tweede Wereldoorlog. 

De illusie van de VS als onvoorwaardelijke ‘bondgenoot’
In 2023 ging in de Europese Unie 19,7% van alle geëxporteerde goederen naar de VS terwijl van de geïmporteerde goederen 13,7% uit dat land kwam. Dat zijn weliswaar substantiële cijfers, maar het maakt onze Europese economieën geenszins afhankelijk van de VS - zeker niet in de wetenschap dat een intensivering van de handel met bijvoorbeeld Zuid-Amerikaanse landen deze percentages mogelijk geheel of gedeeltelijk kan vervangen.

Wél hebben we ons in digitaal opzicht volledig afhankelijk gemaakt van de VS. Dat we zo dom zijn geweest om ruim 90% van de Europese data op Amerikaanse servers op te slaan, zal ons continent dan ook nog lang achtervolgen. We zullen daarom nog vandaag moeten starten met de ontwikkeling van een geheel nieuwe Europese digitale infrastructuur.  

Maar de vraag die me daarbij toch niet wil loslaten: waar werd ooit de illusie op gebaseerd van de Verenigde Staten als onvoorwaardelijke ‘bondgenoot’ van Europa? Is de dankbaarheid voor de hulp bij de bevrijding van de nazi-bezetting en de daaruit voortkomende militaire samenwerking in NAVO-verband de enige reden? Hebben we dan nooit willen inzien dat deze trans-Atlantische alliantie voor de VS grotendeels eigenbelang is geweest? En nu er andere machtsblokken in de wereld ontstaan, het eigenbelang voor de VS aan het afnemen is? Hoewel ik beslist niet wil beweren dat Europa voor de VS irrelevant is geworden, is het belang van andere machtsblokken voor de Amerikaanse ‘bondgenoot’ simpelweg té sterk toegenomen.   

Voor de illusoire gedachte dat de Amerikanen de trouwste ‘bondgenoot’ van Europa zijn, dreigen we nu te worden gestraft; want hoe is het in hemelsnaam mogelijk dat Europa - en ook een groot deel van de rest van de wereld - zich al zó lang heeft laten gijzelen door Amerikaanse dictaten?

Zo dwongen de Verenigde Staten Europese banken ertoe alle transacties met Iraanse banken te beëindigen, onder dreiging van het verliezen van de Amerikaanse markt; discriminatie van de veelal voor het genderapartheidsregime gevluchte Iraanse Nederlanders door Nederlandse banken was daarvan het onacceptabele gevolg. Verder kreeg Nederlands meest waardevolle bedrijf ASML door de VS exportbeperkingen naar China opgelegd; onze toenmalige premier Rutte gaf zich zonder slag of stoot gewonnen.

Déze maand werd bovendien het Internationale Strafhof in Den Haag door de boven alle internationale wetten staande Amerikanen met sancties opgezadeld; hierdoor dreigen hun zo belangrijke werkzaamheden geheel of gedeeltelijk onmogelijk te worden gemaakt. En als de op-één-na grootste vervuiler van onze planeet, drukken de Verenigde Staten met nieuwe investeringen in de fossiele industrie nóg steviger op het gaspedaal in een ultieme poging onze Aarde definitief de vernieling in te helpen.

Dit is slechts een kleine selectie uit de grote hoeveelheid aan Amerikaanse dictaten en besluiten die Europa over zich heen heeft laten komen. En er is niemand die zich ertegen heeft verzet, eenvoudigweg omdat we als Europa maar geen eenheid willen vormen waardoor we als individuele landen vrijwel machteloos staan.

Wordt München misschien een positief kantelpunt?
Mijn kritiek op de dictatoriale mentaliteit van de Verenigde Staten mag geenszins worden gelezen als een omarming van andere machtsblokken in de wereld, met name het Chinees-Russische blok. Toch is het te hopen dat de bizarre toespraak van de Amerikaanse vicepresident Vance ons continent eindelijk heeft wakker geschud. Want het aanprijzen van rechts-extremistische bewegingen in Europa en de daardoor impliciete oproep tot een ongelimiteerde vrijheid van meningsuiting - een vrijheid waar paradoxaal genoeg de regering van president Trump veel minder waarde aan hecht - komt feitelijk neer op een oproep tot meer racisme, moslim-, joden- en queerhaat. En dat uitgerekend in het land van de historisch meest omvangrijke genocide op Europees grondgebied, met joodse Europeanen, Roma en Sinti als grootste slachtoffers, terwijl ook queer-Europeanen door nazi-Duitsland werden vervolgd.

Het feit dat we de Amerikaanse uithaal naar Europa zonder omwegen interpreteren als een aanval op ons Europese waardensysteem, voelt overigens ook een beetje hypocriet - zéker in de wetenschap dat talloze Europese landen Israëls misdaden tegen de menselijkheid expliciet of impliciet zijn blijven steunen. Er valt dus veel op ons waardensysteem aan te merken, zoals we ook zien bij een land als Frankrijk, dat de afgelopen decennia meer waarde leek te hechten aan haar ‘verworvenheden’ in Afrika - ten koste van de inwoners van het Afrikaanse continent - dan aan daadwerkelijke Europese eenwording.   

Laten we desalniettemin hopen dat de frontale Amerikaanse aanval op Europa tijdens de Veiligheidsconferentie van München een positief kantelpunt in de geschiedenis zal blijken te zijn. Dat deze zware stoot onder de gordel Europa de kracht geeft zich voor het eerst sinds de Tweede Wereldoorlog los te wrikken uit de verstikkende Amerikaanse wurggreep.

Het wordt daarom de hoogste tijd dat Europa haar eigen weg gaat volgen, los van de Verenigde Staten. Dat we nu eindelijk eens een échte eenheid worden, onze traditionele kolonialistische mentaliteit voor eens en altijd achter ons laten én win-win allianties proberen te vormen met onder meer Afrikaanse, Aziatische en Zuid-Amerikaanse landen.

En dat Europa op termijn - voor het eerst in de geschiedenis - een evenwichtig bondgenootschap met de Verenigde Staten kan aangaan op basis van daadwerkelijke gelijkwaardigheid.