De enige echte vertegenwoordigers, van het enige echte volk

In steeds meer landen zijn mannen aan de macht die zich niets laten vertellen. In Moskou, Ankara, Warschau, Boedapest, Manilla en sinds gisteren ook in Washington. En ook in de coulissen van het wereldtoneel staan er nog een paar te dringen, tot in een bierhal in Dresden aan toe.

Deze mannen zijn op zoek naar tijden van weleer, oude glorie, oude macht, oude luister. Ze willen ooit imposante rijken herstellen en wekken ondertussen de indruk zelf een kroning tot keizer, sultan of iets van gelijke strekking welwillend te zullen overwegen, mocht iemand in hun entourage op het idee komen. Amerika moet weer groot worden, de Russische invloedsfeer moet hersteld worden – en wat was er eigenlijk mis met het Ottomaanse rijk?

Feiten, cijfers en waarheden zitten de dadendrang van deze mannen soms danig in de weg. Gelukkig kunnen zij dan een beroep doen op de volkswil, zij zijn immers de enige echte vertegenwoordigers van het enige echte volk. Kritische journalisten, politieke tegenstanders en andersdenkenden (afgekort: de elite) zijn simpelweg volksvijanden en verraders. Tegenspraak nemen deze mannen bovendien nogal snel persoonlijk en erg hoog op. Een keizer in spe is kleinzielig en lichtgeraakt.

Ze lijken regelmatig hun publieke functies niet van hun private belangen te onderscheiden. Democratie is voor veel van hen een methode om aan de macht te komen, niet om deze rechtmatig uit te oefenen.

Kortom, de ambities zijn groot, de tenen lang, aan zelfvertrouwen geen gebrek, aan verdraagzaamheid des te meer. Zij kunnen zich weinig anders voorstellen dan het eigen gelijk.

Waar veel van deze mannen niet van houden – fundamentele vrijheden, mensenrechten, de rechtsstaat, persvrijheid, open en pluriforme samenlevingen – moet daarom juist nu worden verdedigd. Het zijn de instrumenten die beschermen tegen de willekeur en systematische rechteloosheid van de keizers in spe. Het zijn ook de instrumenten om politieke dwaalwegen waarop samenlevingen soms terecht komen tijdig te herkennen. Het zijn essentiële correctiemechanismen voor mensen die weten dat zij en anderen feilbaar zijn, ook als zij in de meerderheid of aan de macht zijn.

Maar als fundamentele vrijheden, mensenrechten en de rechtsstaat niet verdedigd worden, zijn het kwetsbare instrumenten. Internationale mensenrechtenverdragen en instellingen zijn gemaakt om elkaar wereldwijd hulp te bieden als de fundamentele vrijheden en de rechtsstaat in gevaar komen. Het heeft jaren gekost om de bescherming van onze rechten op te bouwen, maar de sloop kan veel makkelijker en sneller.

Nu er wereldwijd zo veel onstuimige mannen aan de macht zijn, is het verstandig voor burgers en kiezers om zuinig te zijn op fundamentele vrijheden en op de instrumenten die deze vrijheden beschermen, nationaal en internationaal. Voor de gevaren die dreigen als we dat niet zijn is weinig fantasie nodig.