Europa moet zich losmaken van de Amerikaanse beïnvloeding

De tijd is gekomen om te bepalen welke koers we willen varen.

Afgelopen vrijdag keek ik met grote belangstelling naar de speech van de Amerikaanse vicepresident JD Vance in München. Ik hoopte op een visie over hoe de VS de oorlog in Oekraïne wil helpen beëindigen. Maar in plaats daarvan kreeg ik iets totaal anders: een frontale aanval op de Europese democratie.

Vance beweerde dat de vrijheid van meningsuiting in Europa onder druk staat en dat we “niet zo bang moeten zijn voor onze eigen burgers”. Dit uit de mond van een man die weigert te erkennen dat Donald Trump de verkiezingen van 2020 heeft verloren en geen probleem ziet in de bestorming van het Capitool. Vervolgens beweerde hij dat een democratie zwak is als verkiezingen in een lidstaat overgedaan worden vanwege desinformatiecampagnes op sociale media. Zijn speech was geen analyse, maar een politieke inmenging in de Europese verkiezingen, met verdraaide feiten en populistische retoriek. Dit noemt zich een bondgenoot?

Als leraar maatschappijleer probeer ik mijn leerlingen bij te brengen hoe een democratische rechtsstaat werkt en hoe desinformatie die kan ondermijnen. Maar hoe leg je uit dat een Amerikaanse vicepresident op een Europees podium staat te verkondigen dat wij overdrijven als we onze democratie beschermen tegen manipulatie?

Amerikaanse inmenging in onze democratieën
Dit is geen losstaand incident. De VS probeert al langer invloed uit te oefenen op onze politiek en samenleving. Maar als er één les is die we uit de afgelopen jaren kunnen trekken, dan is het dat we onze eigen koers moeten bepalen – zonder Amerikaanse druk en zonder afhankelijkheid.

Wat Vance in München deed, was niets anders dan zich mengen in de Europese verkiezingen en twijfel zaaien over hoe wij onze democratie beschermen. Zijn opmerkingen over verkiezingsherkansingen gingen over Roemenië, waar de verkiezingen daadwerkelijk opnieuw worden gehouden vanwege grootschalige desinformatiecampagnes op sociale media. Maar wie is hij om daarover te oordelen? In zijn eigen land wordt verkiezingsontkenning door zijn partijgenoten genormaliseerd.

Big Tech: de echte dreiging voor onze democratie
Wat Vance níet benoemde, is hoe Amerikaanse techbedrijven als X, Facebook en Instagram een grote rol spelen in de verspreiding van nepnieuws en polarisatie. Terwijl de VS TikTok als een bedreiging voor de nationale veiligheid beschouwt, laten ze hun eigen technologiebedrijven ongestoord onze informatiestromen manipuleren. Wie beschermt Europa tegen deze dreiging?

Ik heb daarom zelf al twee jaar geleden afscheid genomen van Facebook en recent ook van Instagram en WhatsApp. Als we echt om onze democratie geven, moeten we stoppen met het steunen van de platforms die deze ondermijnen. Misschien moeten we overwegen of we Amerikaanse techbedrijven niet op dezelfde manier moeten behandelen als de VS TikTok behandelt: als een risico voor de nationale veiligheid.

Tijd om afscheid te nemen van deze ‘vriendschap’
Normaal gesproken beëindigen we vriendschappen met mensen die een slechte invloed op ons hebben of die ons niet als gelijke behandelen. Waarom zou dat met Amerika anders zijn? Vance en zijn politieke bondgenoten, inclusief Trump, verdedigen zonder schaamte de macht van miljardairs zoals Elon Musk en Mark Zuckerberg – mannen die ons bespioneren en ons tegelijk verdelen met hun platforms.

Als Europa zich niet losmaakt van deze invloed, worden we geen partners, maar vazallen. De tijd is gekomen om te bepalen welke koers we willen varen en hoe we onze kernwaarden willen beschermen. En dat betekent misschien dat we bepaalde banden moeten doorsnijden – voor het te laat is.