Eus nodigde ons uit om een symfonie maken, maar Griet was alleen geïnteresseerd in de solist

En dat in de tijden waarin onze samenleving smacht naar esthetisch gedeelde verhalen en sublieme kampvuren.

Er zat een - in deze tijd van egocentrisme en polarisatie – broodnodig universeel en verbindend verhaal achter Özcan Akyol’s openhartig schets van zijn eigen levensloop tijdens de eerste Zomergasten gisteravond. Dat doorklonk ook in de fragmenten die hij had gekozen. Achter de korte fragmenten ging een groter verhaal schuil. Het was een uitnodiging tot een esthetische beweging, als mens, als maatschappij. Een beweging om van ons individuele en collectieve onbehagen en pijn iets moois te maken, samen. Samen de last van vele littekens dat ieder in het eigen levensverhaal met zich meedraagt, maar ook de collectieve last van deze turbulente tijden, te sublimeren naar iets moois, iets dat ontroert, iets dat verwondering oproept, verbindt. Het leed van het verleden en de onzekerheid van het heden om te zetten tot schoonheid en troost, tot engagement in plaats van polarisatie en haat, of apathie.

Het kind van de sloppenwijken van Brazilië, Ronaldinho, ontwikkelde zich tot een subliem ballerino onder de voetballers. Als sterspeler bleef hij het speelse kind in zich koesteren, bleef nieuwe trucjes leren, vooral van zijn elfjarige neef. De geniale dichter Charles Bukowski had een groot deel van de eerste helft van zijn leven, van kinds af aan, te maken met geweld en uitsluiting. Hij ontwaakte uit zelfvernietiging, dat zijn antwoord was op die donkere levensloop, dankzij een bloedende maag, en ontpopte zich tot een van de meest authentieke dichters van de tweede helft van de twintigste eeuw.

De rode draad in deze en vele andere fragmenten en ook het eigen levensverhaal dat Eus met ons deelde - naar ik meen – was een uitnodiging. Een uitnodig aan ons, wij de kijkers, wij de samenleving, om de huidige onzaligmakende klaagcultuur en gemodder met dat wat ons scheidt achter ons te laten, een beweging te maken naar het sublimeren, naar het licht, samen.

In een ontroerend en confronterend fragment kwam Asielzoekers des Vaderlands, de geuzennaam van dichter en schrijver Rodaan Al Galidi voorbij. We zien, horen en voelen hoe hij de giftige gehaktmachine dat wij van ons asielbeleid hebben gemaakt (jarenlange onzekerheid, hospitaliseren en kleineren van asielzoekers) weet te overleven. Dat doet hij dankzij zijn poëtische ironie en speelse blik op de absurditeiten van Nederland. Hij had het land niet de rug toegekeerd maar ons een poëtische spiegel geschonken, met als onderschrift een uitnodiging, om zachter voor elkaar te zijn.

Zo ontvouwde het tegelwerk aan fragmenten en verhalen van Eus zich steeds duidelijker tot een grootse en waardevolle boodschap voor onze samenleving. Maar wat zijn inzet was stond in schril contrast met wat de interviewer van de avond Griet Op De Beeck ervan maakte. Zij hoorde vooral waar zij in geïnteresseerd was, namelijk een particulier verhaal. Telkens in het samenvatten van of vragen over een fragment belande zij terug bij de particulariteit van Eus, niet bij zijn zienswijze. Wat die fragmenten over hem zeiden, over zijn trauma’s over zijn gevechten.

Jammer, Op De Beeck bleef vasthouden aan een individuele benadering, het ik-verhaal, in de tijden dat we naarstig opzoek zijn naar een nieuw wij-verhaal. Haar invulling van de avond, ben ik bang, is exemplarisch voor een culturele hegemonie binnen de media en kunstsector die nog altijd handelingsverlegenheid toont in het brengen van iets groters en bezielder dan egodocumenten. En dat in de tijden waarin onze samenleving smacht naar esthetisch gedeelde verhalen en sublieme kampvuren.

Ik heb het vermoeden dat Eus met zijn fragmenten en het verlangen dat er onder ligt voor een gedeeld verlangen staat. Een nog onvervuld verlangen waarmee wij in het huidige diep gepolariseerde Nederland rondlopen. Namelijk, het verlangen om de schoonheid terugvinden in onze verscheidenheid en daaraan tastbaar gestalte geven.

De keuze van Eus voor het prachtige samenspel van de rapper Fresku en het Metropool Orkest als epiloog was in dezen subliem. Eus liet muziek haar werk doen, dat wat het diepste weet te resoneren heeft geen woorden nodig. Hij liet zien hoe verscheidenheid wonderbaarlijk schoon samen kan smelten tot een kunstuiting die goud waard is. Hij nodigde met deze epiloog ons uit om van verscheidenheid een sublieme symfonie te maken, samen.