Fight, Flight of Freeze? Links moet vechten. Handschoenen uit!

In de psychologie kennen we drie oerreacties op dreiging: fight, flight or freeze. Links in Nederland staat vandaag precies voor zo’n keuze. Sommigen vinden dat we vooral ons eigen positieve verhaal moeten vertellen. Anderen zeggen over de ultrarechtse politiek: “negeren, dan gaat het vanzelf voorbij.” Onzin. Wie nu wegkijkt of verstijft, laat het speelveld over aan wie het hardst schreeuwt en het meest sloopt. Er is maar één keuze: de handschoenen uitdoen en de strijd aangaan.

Rechts is niet zachtjes aan het duwen, ze rammen door de muren heen
De afgelopen jaren hebben we een lawine aan uitspraken gehoord van radicaal-rechts die rechtstreeks ingaan tegen democratische en progressieve waarden. Geert Wilders vergeleek de Koran met Mein Kampf, pleitte voor een hoofddoekbelasting en sprak over een “tsunami van islamisering.” Thierry Baudet riep in 2024 openlijk op tot “massale remigratie” om een “blank Europa” te behouden. De PVV wil uit het Klimaatakkoord van Parijs stappen en fossiele brandstoffen behouden. Wilders sprak over het “eroderen van de EU van binnenuit.” Dit zijn geen losstaande kreten. Het is een georganiseerde, strategische aanval. En elke aanval die je niet pareert, normaliseer je.

Fight betekent meer dan reageren
Te vaak kiest links voor flight (terugtrekken) of freeze (verstijven). Maar wie alleen netjes in de Kamer antwoord geeft of reageert, speelt het spel op hun voorwaarden. Fight is pak ze bij de strot als ze de rechtsstaat ondermijnen, nagel ze aan de schandpaal als ze leugens verspreiden, doe aan public shaming als ze groepen wegzetten of bedreigen en breek hun frame nog voordat het in de media wortel schiet.

En vooral: zet de norm. Niet alleen zeggen dat iets fout is, maar publiekelijk en herhaald verklaren dat racisme, uitsluiting en autoritaire praat geen plek hebben in onze politiek en de maatschappij.

Wat er anders had gekund
De afgelopen twee jaar lagen er kansen om de strijd zichtbaar te maken: bij Baudet’s oproep tot massale remigratie: direct een motie indienen om dit type rassenpolitiek te veroordelen als strijdig met de Grondwet. Persconferentie erover. Campagne voeren. Dag in, dag uit. Bij PVV’s klimaatontkenning: niet alleen factchecken, maar op het Malieveld gaan staan en zeggen: “Deze mensen zetten uw toekomst op het spel.”. Bij Wilders’ EU-afbraakretoriek: nationale en internationale media opzoeken om uit te leggen dat dit Nederland verzwakt en geïsoleerd maakt.

Waarom het moet
Dit gaat niet om beleefdheid of nette debatregels. Dit gaat om het overleven van de waarden die Nederland vooruit brengen: gelijkheid, vrijheid, solidariteit en duurzaamheid. Waarden waarvoor generaties hebben gevochten, op straat, in vakbonden, in de politiek en op de barricades.

Als wij nu niet de strijd aangaan en de confrontatie zoeken, alsof onze toekomst ervan afhangt (want dat doet ze), dan doen we alsof dit slechts een normaal verschil van mening is. Maar dit is géén onschuldig meningsverschil. Het is een doelbewuste aanval, een sluipende ondermijning van de democratie en van de ruimte om vrij, gelijk en in solidariteit te leven.

Daarom moeten we niet alleen reageren, maar zelf het strijdtoneel betreden: luid, zichtbaar en zonder terughoudendheid.

Geen handen vuil maken aan de VVD: een bruine vleugel mét glans
De VVD heeft de deur naar extreemrechts wijd opengezet, en is uiteindelijk samen met de PVV gaan zitten konkelen en iets met een ijskast bedacht, waarbij ze vergeten zijn om de stekker vergeten zijn in het stopcontact te drukken. In het kabinet-Schoof stond de partij schouder aan schouder met Wilders, die de Koran vergeleek met Mein Kampf, moskeeën wil sluiten en een hoofddoekbelasting wilde invoeren. Drie jaar geleden nog een harde breeklijn, nu gewoon regeringsbeleid.

En dan Dilan Yeşilgöz. Als VVD-leider maakte zij glashelder dat samenwerking met de PVV voor haar geen probleem was. Sterker nog: ze gaf het signaal af dat dit de nieuwe koers is. Daarmee legitimeerde ze de ideeën en frames van Wilders, en hielp ze mee om extremistische standpunten salonfähig te maken.

Wie met bruin in zee gaat, draagt de bruine strepen altijd met zich mee. En dat is precies waarom progressieve partijen ver weg moeten blijven van de VVD en haar nieuwe kameraden. Je kunt niet de mond vol hebben van vrijheid en rechtsstaat, en tegelijk aan tafel zitten met partijen die diezelfde rechtsstaat willen slopen. Daar willen we de handen toch niet aan vuil maken.

VVD in crisis en steeds verder naar rechts
De VVD zit op dit moment zelf in een spagaat. Aan de ene kant heb je een harde, rechtse vleugel die graag nog verder opschuift richting PVV-standpunten. Aan de andere kant zitten figuren zoals Klaas Dijkhoff, die liever een gematigd profiel zien, maar in de praktijk weinig invloed meer hebben. Dilan Yeşilgöz balanceert intussen op een wankel leiderschap, waarbij iedere nieuwe rel (van de interne partijruzies tot het gênante Douwe Bob-incident) haar positie verder ondermijnt. In plaats van koers te kiezen, probeert de VVD iedereen te pleasen, maar eindigt ze vooral als hefboom voor extreemrechts beleid.

PVV: de maskers af
En terwijl de VVD haar handen al diep in het bruine sop heeft, laat de PVV ondertussen zien waar ze echt voor staan. De laatste weken kwamen er weer voorbeelden voorbij: Wilders die via AI een propagandafilmpje verspreidt dat bol staat van haatdragende karikaturen, en de nieuwe reeks cartoons waarin bevolkingsgroepen stelselmatig worden weggezet en gedehumaniseerd. Dit is geen satire, dit is opruiing. En elke partij die met zulke ideeën samenwerkt, draagt bij aan de normalisering ervan.

Handschoenen uit
Trek de handschoenen uit. Maak het ongemakkelijk voor ze. Laat ze voelen dat hun woorden consequenties hebben. Zet ze in het volle licht en laat zien waar ze voor staan. Niet één keer, maar elke keer. Want in de strijd om waarden is zwijgen geen neutraliteit. Het is medeplichtigheid. En wie de norm niet stelt, ziet hem verschuiven, net zolang tot wij te laat zijn!