Formeren met principes

‘Vanuit principes kun je soms tot zeer werkbare zaken komen.’ Die ware woorden sprak Alexander Pechtold woensdag in het Kamerdebat over de mislukte formatie. De onderhandelingen hierover, zoveel is wel duidelijk, zijn vooral stukgelopen op migratie. Sommige partijen willen vluchtelingen en migranten zoveel mogelijk buiten onze grenzen houden.

Als ik op basis van mediaberichten reconstrueer wat er bekend is geworden over de besprekingen tussen VVD, CDA, D66 en GroenLinks, dan constateer ik een enorme stap naar het afschaffen van het asielbeleid. Het gaat om plannen waarbij het weren van mensen het hoogste doel is. En als mensen al naar Europa komen, hoeven ze niet in Nederland te worden opgevangen, want ze hebben immers door andere landen gereisd waar ze ook hadden kunnen blijven. Dat veel van die landen onveilig zijn, lijkt niet ter zake te doen.

En blijkbaar gaat een aantal partijen liefst nog een stap verder. Zij willen het asielzoekers van buiten Europa onmogelijk maken om binnen de Europese Unie asiel aan te vragen. In feite zouden we dan van een restrictief toelatingsbeleid – dat we al jaren hebben – naar een inhumaan afweerbeleid gaan.

Niemand zegt dat het vluchtelingenbeleid eenvoudig is. Elke regering die voor de opgave staat migratie in goede banen te leiden, wordt geconfronteerd met grote dilemma’s. Ik noem er twee.

Bevordert hulp aan bootvluchtelingen mensensmokkel? De geredde bootvluchtelingen die ik sprak op Lampedusa, Sicilië en Lesbos wisten dat de overtocht zeer gevaarlijk zou zijn en dat er een kans was dat ze het niet zouden overleven. Een risico dat ze bereid waren te nemen, wat iets zegt over de uitzichtloze situatie waarin ze verkeerden. Juist door de mogelijkheden om legaal asiel aan te vragen af te sluiten, heeft de EU de bloeiende en schandalige handel in mensen voor smokkelaars zelf aangewakkerd.

Een tweede dilemma: zijn niet veel mensen die de overtocht wagen economische migranten, die geen recht op asiel hebben? Natuurlijk zijn die er, maar een asielprocedure is er juist om een onderscheid te maken tussen wie vluchteling is en wie niet. We weten overigens dat een groot deel van de mensen die de oversteek maken een vluchtelingenstatus krijgt.

Zet die dilemma’s af tegen de werkelijkheid van vluchtelingen: de wanhoop, de uitzichtloosheid, de uitsluiting, de vernedering. Zie dat vluchtelingenkampen zonder enig zicht op een menswaardige toekomst voor de bewoners niet alleen een enorm humanitair probleem zijn, maar ook een voedingsbodem voor radicalisering. Besef dat het wegschuiven van problemen naar elders niets oplost, en alleen maar uitstelt. Erken dat het beeld van de superieure moraal van je eigen samenleving niets voorstelt als de mensen daarbuiten je koud laten. Opvang, onderwijs en op langere termijn integratie: dat is wat vluchtelingen nu nodig hebben.

Vanuit principes kunnen we inderdaad tot werkbare oplossingen komen. Op basis van het Vluchtelingenverdrag kan en moet Nederland zich inzetten voor de hoognodige verbetering van opvang in de regio, voor veilige routes en voor meer opvang in ons eigen land. Voor alle partijen die bij Edith Schippers aanschuiven, zou dát de opdracht moeten zijn.