Frankrijk: hel of hemel?

Frankrijk is een paradijs waar mensen leven in een roes van wijn en Mainaden de geesten hebben verleid. Leven als Deus in het land van de zon. Maar Frankrijk is ook een toenemende hel met botsingen, armoede en ongelijkheid.

Eerst de hemel in Europa. Met korte werkweken, lange vakanties, royale pensioenuitkeringen. Deze privileges verhullen wel een andere realiteit. Een torenhoge staatsschuld, stagnerende hervormingen en een samenleving met toenemende botsingen.

Terwijl Nederland en België misschien veel te voorzichtig hervormen om de toekomst van nieuwe generaties veilig te stellen, laat Frankrijk zien dat daar dwingende groepen vasthouden aan een levensstijl die onbetaalbaar is. Met linksprogressieve radicalen, extremistische rechtspopulisten en oude conservatieven in een land dat de weg kwijt is en leeft in het eigen verleden.

Frankrijk heeft royale sociale voorzieningen. Werknemers hebben wettelijk recht op zo'n 36 vrije betaalde dagen. Op de werkdagen krijgen velen een ticket restaurant. Een lunchvergoeding of om uit te geven in een supermarkt. De 35-urige werkweek is nog de norm. 

En dan de pensioenregeling. Fransen mochten eerst op hun 60ste, later op hun 62e stoppen met werken. Macron wil dit verhogen naar 64 jaar en zo blijft dat ruim onder de Nederlandse pensioenleeftijd. Ook de gemiddelde pensioenuitkering is in Frankrijk aanzienlijk hoger dan in de lage landen.

De Franse overheidsschuld is in 2025 gestegen naar € 3.345 miljard, dat is 114% van het bruto binnenlands product (bbp). Dat is de derde hoogste staatsschuld in de eurozone, na Griekenland en Italië, en betekent bijna € 50.000 per Fransman. Nederland had eind 2024 een staatsschuld van €491,6 miljard, 43,3% van het bbp.

Links en rechts vinden elkaar in hun strijd tegen de elite die wil - en moet - bezuinigen. 'Block Everything' oftewel een soort van collectieve zelfmoord. De protesten leidden tot blokkades van wegen, spoorwegen en luchthavens. Frankrijk ligt stil, er is een verstikkende polarisatie en het ontbreekt aan visies.

Het contrast met Nederland lijkt groot. De ingrepen hier waren gericht op houdbaarheid van het stelsel. De pensioenleeftijd is gekoppeld aan de levensverwachting, de overgang naar een nieuw pensioenstelsel maakt duidelijker wie wat opbouwt, en cao’s kennen over het algemeen minder royale extra’s. 

Veel Nederlanders mopperen daarover, maar de harde werkelijkheid is dat Nederland zich voorbereidt - of beter dit deed - op de toekomst, terwijl Frankrijk blijft vasthouden aan de onbetaalbare privileges. Vraag is wel of het politieke poldermodel in Nederland inmiddels ook niet begraven ligt op de slagvelden in het midden.

Het politieke probleem in Frankrijk wordt versterkt door massale stakingen en demonstraties. Elke poging tot hervorming wordt direct geblokkeerd, terwijl de kosten voor het hele land oplopen. Zo worden noodzakelijke hervormingen onmogelijk gemaakt, niet door argumenten, maar door een vorm van chantage die het collectieve belang negeert.

Hebben Fransen dan niets te klagen? De meeste Fransen misschien niet en zij moeten hervormingen in de toekomst accepteren. Echter er is een schrijnende keerzijde. We dalen af in de hel.

De Franse banlieues met hoge werkloosheid, armoede, slechte huisvesting en beperkte toegang tot onderwijs en sociale voorzieningen, opkomend fundamentalisme en culturele diversiteit waar radicaal rechtspopulisten bij de volgende verkiezingen een monsterslag slaan. Frankrijk - de Franse droom - is al geruime tijd aan het instorten. 

Ongeveer 14–15% van de Franse bevolking leeft onder de armoedegrens. Langdurige werkloosheid komt vooral voor bij jongeren en laagopgeleiden. Migranten en hun kinderen hebben minder toegang tot goedbetaalde banen, wat de ongelijkheid weer vergroot. Die grote ongelijkheid tussen stedelijke centra en de banlieues is een bom onder het goede Franse leven.

Investeringen zijn nodig. Om de ongelijkheid te verminderen. Investeringen in onderwijs, woningen, infrastructuur en om de economie van Frankrijk klaar te maken voor de technologie van de nabije toekomst. Maar met zo'n staatsschuld en rente is dit onmogelijk.

Vanuit een breder perspectief is het duidelijk dat het Franse probleem niet alleen financieel is. Ook cultureel, economisch en sociaal. 

De protesten zijn een uitdaging aan de gevestigde orde, waarbij realistische politici kritisch moeten zijn over de negatieve gevolgen van het vasthouden aan privileges maar wel met een duidelijke visie op de toekomst. En die ontbreekt nu. Middenpartijen moeten zich hervinden en herpakken. Niet alleen in Frankrijk.

Fransen moeten inzien dat pijnlijke bezuinigingen nodig zijn - evenwichtig - om grote problemen te verminderen. De ongelijkheid, de jeugdwerkloosheid, de kosten van vergrijzing, discriminatie en het pareren van extremisme bij veel groepen in de samenleving vragen om ingrijpen waarbij investeringen nodig zijn.

De onzekerheid en druk die burgers voelen beïnvloeden nu het debat met een politiek systeem dat te star is om efficiënt en effectief te reageren, waardoor grotere instabiliteit onvermijdelijk wordt.

Nederland kan hier een les uit trekken. Wordt het de hemel of de hel?

Ook wij staan voor oplopende zorgkosten, woningnood, spanningen tussen groepen en druk op de sociale zekerheid en arbeidsmarkt. Nog maar te zwijgen over thema's als de klimaatcrisis, femicide, natuurvernietiging, speciesisme en racisme.

Frankrijk laat zien wat er gebeurt als privileges, te hoge uitgaven, sociale-economische problemen, demonstraties en stakingsdruk samenkomen: het systeem ontspoort en politieke keuzes worden geblokkeerd. 

Frankrijk laat ook zien dat ongelijkheid, armoede, discriminatie en extremisme niet alleen morele problemen zijn maar ook kruitvaten onder een samenleving. Het is wachten op grote botsingen in Frankrijk, Nederland, België en heel Europa. 

De Franse situatie is een waarschuwing voor Nederland en andere landen. Een samenleving die vasthoudt aan oude privileges, deelbelangen - niet kijkend naar het algemene belang - en geen oog heeft voor ongelijkheid en armoede zet zichzelf op een pad van ernstige instabiliteit en klasse- en cultuurbotsingen.

De Fransen bewijzen helaas dat een samenleving zichzelf te gronde richt door polarisaties, tweedelingen, sociale-economische verschillen, culturele strijd, intimidaties en oude plus nieuwe machten die denken aan beperkte belangen. Nederland kan dit gevaar niet negeren. 

Hebben politici en stemmers oog voor problemen en het grotere belang of draait het straks hier ook alleen weer om stemmen tellen en schreeuwen naar elkaar in een tussenlaag van hemel en de hel op aarde.