Frans Timmermans: ‘De eerste slachtoffers van de nazi’s waren toch echt de socialisten’

Frans Timmermans moet nog wennen aan de zeer rechtse meerderheid in de Tweede Kamer, die afgelopen week Martin Bosma koos als voorzitter. “Technisch gezien” mag Bosma volgens Timmermans dan “heel goed geopereerd hebben, een Kamervoorzitter is meer. Hij moet de bevolking als geheel kunnen vertegenwoordigen.”

Of Bosma dat kan, is uiterst twijfelachtig. Zeker gelet op zijn uitspraken in het verleden. Timmermans noemde het onder meer ergerniswekkend dat Bosma, als hij spreekt over het nationaalsocialisme het eerste deel van dat woord altijd tussen haakjes zet. Anders dan Bosma voortdurend beweert, was Hitler geen socialist. “De eerste slachtoffers van de nazi’s waren toch echt de socialisten.”

Ook verbaast Timmermans zich erover dat de beoogde rechtse coalitiepartners van de rechts-radicale PVV geen kritische vragen durven te stellen over de racistische en discriminerende uitspraken die Geert Wilders in het verleden heeft gedaan. “Hij heeft hen meer nodig dan zij hem. Voor BBB, NSC en VVD zijn er ook nog alternatieven.”

“Ik hoop dat de partijen democratische rechtsstaat secuur bewaken. Als je spreekt over de kopvoddentaks, dan zet je toch een deel van de Nederlanders apart.” Hetzelfde geldt voor Wilders’ recente uitspraak dat moslims die zich aan de wet houden, volwaardige Nederlandse burgers zijn. Daarmee impliceert hij dat moslims een ander soort Nederlander zijn. “Zoiets zou je over een Limburger of Amsterdammer niet zeggen.”

Een sluitende verklaring voor de verkiezingsuitslag heeft Timmermans nog niet. Maar dat veel mensen denken dat het systeem voor hen niet meer werkt, heeft volgens de leider van Verenigd Links een grote rol gespeeld. Ook GroenLinks-PvdA heeft last gehad van dat idee. “Wij zijn te veel geïdentificeerd met het systeem. Mensen zien ons onvoldoende als een partij die voorstellen heeft om het systeem te veranderen.”

GroenLinks-PvdA heeft een gelaagder maar complexer verhaal dan een radicale partij als de PVV. “Wij zijn geen revolutionairen, wij zijn hervormers.” Zo bepleit Verenigd Links een rechtvaardig klimaatbeleid, waardoor bewoners van sociale-huurwoningen bijvoorbeeld een lagere energierekening krijgen omdat hun huizen beter worden geïsoleerd.

Bij de laatste verkiezingen won GroenLinks-PvdA hoofdzakelijk in universiteitssteden met veel hoogopgeleiden. De kiezers daar waren ontvankelijk voor de boodschap van Verenigd Links, terwijl elders de PVV de grootste werd.

Timmermans vindt het een maatschappelijk probleem dat we onszelf te veel opsluiten in bubbels van gelijkgestemden. Daardoor hebben we een gebrek aan begrip voor hoe de ander leeft. Het verenigen van mensen met verschillende achtergronden is van oudsher de kern van zijn partij. “De sociaaldemocratie is altijd een alliantie geweest van hoogopgeleiden en praktisch geschoolden.”

Timmermans bestreed dat GroenLinks-PvdA het niet over migratie zou willen hebben. “Een discussie voeren over migratie is geen probleem, mits je discussie niet verengt tot asielzoekers.” Volgens Timmermans zou het gesprek ook moeten gaan over arbeidsmigratie – een onderwerp dat partijen als de VVD en BBB liever onbenoemd laten. “Laten we dat eens onder de loep nemen.”

De leider van Verenigd Links wees erop dat ongereguleerde arbeidsmigratie tot de nodige problemen leidt. Hoewel sommige arbeidsmigranten hard nodig zijn – bijvoorbeeld in de zorg of in de tech-sector – kun je bij andere vormen van arbeidsmigratie wel degelijk vraagtekens zetten, meent Timmermans. “Hebben we zoveel slachthuizen nodig in Nederland?”

Was het niet beter geweest als Timmermans tijdens de campagne net zo fel was geweest als nu tijdens het gesprek bij Buitenhof, wilde presentator Pieter Jan Hagens weten. Timmermans wees erop dat hij aan het begin van de campagne juist het verwijt kreeg dat hij te fel was. Laat hem zijn eigen koers nou maar varen, zei hij. “Om in West Wing-taal te spreken: Let Bartlet be Bartlet.”