Frits Bolkestein, VVD-leider die Nederland naar rechts duwde, op 91-jarige leeftijd overleden

Frits Bolkestein, die van 1990 tot 1998 de VVD leidde en een zwaar stempel drukte op de Nederlandse politiek is op 91-jarige leeftijd overleden in het Rosa Spierhuis te Laren. HIj was al een tijd ziek.

Bolkestein is nooit premier geweest maar zette wel de koers van de politiek uit en de stemming in het land. Begin jaren negentig keerde hij zich als VVD-leider tegen migranten en de opvang van asielzoekers en maakte daarmee de weg vrij voor de opkomst van Pim Fortuyn een aantal jaren later. Ook al was hij een tegenstander van de laatste. Bekend is zijn uitspraak dat Nederland internationaal "een pleefiguur" zou slaan als Fortuyn premier werd.

Tegelijkertijd maakte hij de vorming van een Paars kabinet mogelijk, de eerste regering in Nederland zonder christelijke politici. Hij trad niet toe tot dat kabinet maar bleef de Tweede Kamerfractie leiden en het publieke debat aanjagen. Hij stemde tegen openstelling van het huwelijk voor homo's, officieel omdat hij vreesde dat het de exportbelangen zou schaden. Nederland was toen nog progressief gidsland en het eerste land ter wereld dat deze gelijkheid tussen mensen mogelijk maakte.

Bolkestein noemde zichzelf "koopman uit Amsterdam" en was een aanjager van het neoliberalisme. In 1999 werd hij Eurocommissaris maar zag af van een tweede termijn.

Het AD schrijft onder meer over hem:

Iemand die alles rationeel benaderde. Voor anderen soms emotieloos. Hij ging na de dood van zijn eerste vrouw al na een week weer aan het werk. ,,Nederlanders zijn doorgaans verwend’’, vond hij. ,,Als er een probleem is, moet de overheid er altijd iets aan doen. En al die mensen die rondlopen met stress. Iedereen heeft stress. Misschien ben ik te hard. Ik kom natuurlijk uit een andere tijd.’’

In de jaren zeventig vatte hij het plan op Nederland te veranderen en meldde zich bij de VVD, schrijft NRC:

Bolkestein werd lid met een vooropgezet doel: hij wilde Tweede Kamerlid worden. Vanuit die positie zou hij ten strijde keren tegen het heersende opinieklimaat in Nederland. Hij voelde zich in zijn land zoals hij in zijn memoires schreef „als een kat in een vreemd pakhuis”. Hij kende Nederland slecht omdat hij sinds 1960 naar eigen zeggen ‘handelaar in olie’ voor Shell was geweest. Dankzij een speciale afvloeiingsregeling kon de oud-directeur van Shell Parijs op trektocht door Nederland langs de diverse VVD-afdelingen om te proberen een plaats op de kandidatenlijst te bemachtigen voor de Tweede Kamerverkiezingen van 1977. „Er zijn nog 283 wachtenden voor u”, was hem eerder vanuit de partij te verstaan gegeven. Voor een buitenstaander kwam hij relatief hoog op de lijst: plaats 34.

NRC constateert dat Bolkestein in zijn missie om Nederland naar rechts te trekken geslaagd is. Dat vond hij zelf ook: De eenling heeft zijn taak met succes volbracht. Of in zijn eigen woorden uit 2016: „Ik denk wel dat ik veel heb kunnen veranderen in de Nederlandse politiek.”