Ga als volgend kabinet de oorlogen te lijf met nieuwe inzichten

Nico schrijft een serie over oorlog. Dit is aflevering 75.

Nog even blijf ik hameren op het thema oorlog bij de verkiezingen op 29 oktober. Voor medeburgers die mijn taal anders opvatten dan ik bedoel herhaal ik hier eerst nog een keer wat ik daarvan vind.

Ik vind oorlog verkiezingsthema nummer 1. En niet de migratie, de woningnood of het gebrek aan vertrouwen in de politiek. Ten tweede ben ik van mening dat we minder aan oorlog, defensie en wapenhandel moeten uitgeven dan de meerderheid van de meeste politieke partijen volgens hun plannen wenselijk acht. Dit oordeel ben ik bereid in elke talkshow, die meedeint op Haagse politieke capriolen, uit te leggen. Die opvatting maakt van mij geen domme pacifist.

Op de relatie tussen oorlog en overheidsgeld wil ik hier nog wat dieper in gaan. De Rijksbegroting voor 2026 geeft zo’n 35 miljard euro meer uit dan dat er binnenkomt. Voor Defensie wordt € 34,5 miljard gereserveerd. De komende tien jaar wordt voor Defensie € 19 miljard per jaar extra uitgegeven. Volgens het Centraal Bureau voor de Statistiek geeft Nederland per burger € 1100 per jaar aan defensie uit. Op dit moment wordt dat beleid gesteund door een meerderheid van de politieke partijen. Uit het RTL-TV-debat van afgelopen zondag bleek dat GroenLinks-PvdA een grote aarzeling heeft om daarin structureel en op de lange termijn mee te gaan. Deze partij wil alleen tekenen voor de Defensie-uitgaven in de komende vier jaar.

Ik zou een initiatief – bijvoorbeeld in de vorm van een volksraadpleging – toejuichen waarbij de burger mag bepalen hoeveel zij of hij voor defensie wil betalen. Wat mij betreft is 500 euro de ondergrens. Om Oekraïne te steunen. Plus als het staakt het vuren in Gaza leidt tot een voorlopige vrede, dan kunnen we bijdragen aan de wederopbouw. Dat toont ook de idiotie van een kapitalistisch getinte economie. Eerst met veel geld en wapens alles kapot maken om het daarna weer voor veel geld te herstellen. Dat zijn we met zijn allen normaal gaan vinden. Oorlog is regelmatig als laatste redmiddel gebruikt om te voorkomen dat de economie nog verder zou verslechteren. Lekker cynisch.

Als ik op internet zoek naar informatie over de militaire uitgaven per land, dan loop ik vast. De gegevens waar ik naar op zoek ben om anders met oorlog om te gaan, zijn niet of nauwelijks te vinden. Zoals bekend vind ik de NAVO om meerdere redenen niet meer van deze tijd. Wel wil ik weten hoeveel een efficiënt gerund eigentijds Europees leger, gevormd door onafhankelijke, vredelievende democratische landen, zou kosten. Wie kan mij die gegevens verstrekken?

In de Volkskrant las ik dat we weer moeten vechten voor democratie.  Vier auteurs stellen dat een ander soort economie het tij moet keren. (Vk 26/9/2025)

Meer toegespitst op wat voor defensiepolitiek een nieuw kabinet na de verkiezingen zal gaan voeren schrijft Marcel ten Hooven onder de kop ‘Wapens of boter’ in het weekblad De Groene Amsterdammer een interessante beschouwing. Hij citeert uit de diverse verkiezingsprogramma’s om te illustreren hoe ver de opvattingen over defensie van elkaar verwijderd zijn. Links de SP, rechts de VVD. De PvdA vindt dat Europa in de toekomst meer over zal moeten hebben voor zijn eigen veiligheid.

Ten Hooven vervolgt: ‘Je krijgt de indruk dat het een wet van Meden en Perzen is dat de verzorgingsstaat moet bloeden voor de hogere uitgavennorm van de Navo, maar dat hoeft niet zo te zijn.’ In de jaren dertig maakte president Roosevelt in de VS al een andere keuze. De keuze tussen ‘guns or butter’ was in zijn ogen een vals dilemma. Hij investeerde zowel in defensie als in de New Deal, zijn sociale programma tegen armoede en de massawerkloosheid. Hedendaagse critici zeggen: ‘In plaats van de sociale uitgaven te verlagen, zouden de Europese regeringen de belastingen op bedrijven en kapitaal moeten verhogen.’ Dat lijkt op wat GroenLinks-PvdA nu voorstelt. Joseph de Weck van het Foreign Policy Research Institute: “De vrede bewaren aan het thuisfront is net zo belangrijk als standhouden in de loopgraven. Alleen het vooruitzicht van een betere en eerlijkere wereld zal onze samenlevingen verenigd en strijdbaar houden.’ Ook econoom Irene van Staveren van de Erasmus Universiteit meent dat het ‘noodzakelijk kwaad’ van hogere defensie-uitgaven in de ogen van de kiezers alleen genade zal vinden als de Europese regeringen de groeiende ongelijkheid tussen rijk en arm aanpakken. De econoom Jaap van Duijn vindt dat een nieuw kabinet de hoogste prioriteit moet aan een herziening van het belastingstelsel, waarvan vooral de vermogende Nederlanders profiteren.

Conclusie: Blijf niet steken in de oude ideeën over de tegenstellingen tussen Oost en West, over de Navo en het neoliberalisme, maar ga vooral uit van nieuwe economische inzichten en voorstellen om de oorlogen te lijf te gaan.