Gaza: de Vietnamoorlog van onze tijd?

Wordt de oorlog in Gaza de Vietnamoorlog van onze tijd? Dat de oorlog tot een culturele en politieke doorbraak in het Westen leidt en tot een radicale verandering in morele en maatschappelijke denkbeelden onder een breed publiek, zoals dat het geval was tijdens Vietnamoorlog.

Deze vraag is vaker gesteld, de stelling is vaker geponeerd. Ik meen het al ruim een jaar geleden gelezen te hebben in The Guardian (ik kon het niet terugvinden, dus mijn excuus voor de gebrekkige bronmelding, beste lezer).

Ik durf niet te voorspellen hoe diep en doorslaggevend de Gazaoorlog het zelfbeeld en de verandering daarvan van het Westen in de nabije toekomst beïnvloedt. Maar ik durf te stellen dat het Nederlandse zelfbeeld heden ten dage door de houding van het huidige en het voorafgaande kabinet en de electorale meerderheid die ze representeren, aan diggelen ligt.

Dat wil zeggen: het dominante zelfbeeld en het daarbij behorende narratief van het land. Wie je bent wordt in een grote mate bepaald door jouw geografie van goed en kwaad. Jouw morele reconstructie van jouw tijdperk, de ligging der dingen in jouw tijdshorizon en hoe ze zich tot elkaar verhouden.

Als deze morele kaart die je gebruikt, volstrekt verouderd blijkt te zijn en niet blijkt te corresponderen met het gebied waarin je je moet voortbewegen, dan beland je telkens in een donker ravijn in plaats van op een uitkijkpost om beter en verder te kunnen zien. Dan slaat angst en onzekerheid toe. En na een tijdje hardnekkig blijven vasthouden aan deze kaart en telkens een dwaling begaan, slaat de twijfel toe. Dan komt de confrontatie met de waarheid: jouw morele geografie van toen is nog weinig waard, in het hier en nu. Je moet weer op zoek gaan en op de tast klauterend het gebied opnieuw verkennen en reconstrueren tot een nieuwe en bruikbare morele kaart.

Onze politiek-bestuurlijke leiders, ons kabinet en de Kamermeerderheid zitten nog in een ontkenningsfase. Ontkenning van de noodzaak van een nieuwe moreel-maatschappelijke kaart in de meest brede zin. Het gaat niet alleen over de oorlog in Gaza maar over een scala aan thema’s: van klimaat, tot aan asiel en hoe we met vele culturen en levensstijlen, de diversiteit in onze samenleving omgaan.

Maar de Gaza-oorlog is wel het zinnebeeld geworden van de absurditeit van het handhaven van een verouderde reconstructie van de geografie van goed en kwaad, onbruikbaar om in het hier en nu de juiste bewegingen te maken en de juiste afslag in de geschiedenis te nemen. Daarom kan het voortzetten van de protesten tegen de absurde aanhoudende steun aan het genocide plegende Israël een doorslaggevende aanleiding vormen voor een kantelpunt in Nederland: het ‘Vietnam’ voor de maatschappelijke, politieke en culturele doorbraak in Nederland.

Morgen komen er naar schatting tientallen duizenden Nederlanders in het rood gestoken bijeen in Den Haag voor een protestmars beginnende bij Malieveld richting het Vredespaleis. Ze willen met het roodkleuren van de straten van Den Haag laten zien dat zij wel een morele rode lijn trekken, die het kabinet verzuimt te trekken tegen de genocide van Israël in Gaza.

Ik zie niet dat deze zoveelste demonstratie onze zittende bestuurders en politici tot inkeer gaat brengen. Maar ik heb wel het vermoeden dat het electoraat dat deze meerderheid tot stand heeft gebracht door de aanhoudende protesten van hun buren, hun dochters en zonen, broers en zussen, moeders en vaders, een alsmaar groeiende groep medeburgers, steeds meer begint te twijfelen aan de morele kaart van de gekozen politici. 

Ook omdat het blijven vasthouden aan de oude lezing van de geografie van goed en kwaad waarin Israël als land van slachtoffers vermeld staat, waardoor het dus onze morele plicht is om voor Israël te gaan staan, steeds minder waarachtig aanvoelt. Schijnheilig in het licht van de dagelijkse nieuwe beelden van het vermoorden en verhongeren van onschuldige Palestijnse burgers, waarbij die wapens bewust en berekenend als oorlogswapen door de Israëlische regering en het leger worden ingezet.

Een groot deel van het electoraat van het huidige kabinet, zo is mijn sterke vermoeden, ziet zichzelf als ‘echte Nederlanders’. Zij zijn trots op hun culturele DNA als Nederlander. Welnu, als iets Nederland in zijn ontstaansverhaal en historie kenmerkt, dan is het dat men een bloedhekel heeft aan schijnheiligheid. Het roept afschuw op en weerzin. Het heeft tot de opstand tegen de Pauselijke Kerk en de Spaanse heerser geleid. De beeldenstorm staat symbool voor deze enorme hekel aan de schijnheiligheid.

Ik heb het idee dat de Nederlandse publieke opinie in die richting aan het kantelen is. Dat Israël en Nederlandse politici die zich als Israëls patroonheiligen in de strijd werpen, steeds meer als schijnheilig gezien gaan worden. Dat kan het begin zijn van het einde van het dominante narratief over wie we zijn en wat we samen als land met elkaar en met de wereld te doen hebben. De oude morele kaart van de geografie van goed en kwaad toont vele scheuren.