Gebroken poten, open wonden – en tóch vervoerd

Het transport van ernstig gewonde en zieke dieren is een symptoom van een systeem waarin dierenleed structureel ondergeschikt wordt gemaakt aan economische belangen.

"Bij voortbewegen gebruikte het slachtvarken zijn neus om zich te ondersteunen in zijn gang".

Wie deze woorden, afkomstig uit een inspectierapport van de Nederlandse Voedsel- en Warenautoriteit (NVWA), tot zich laat doordringen, voelt onvermijdelijk een rilling van afschuw. Het is niet moeilijk je voor te stellen hoe ondraaglijk de pijn voor dit varken moet zijn geweest.

Dit is geen incident, maar een van de vele gevallen van ernstig dierenleed tijdens diertransport. En hoewel de wet glashelder is – zieke en gewonde dieren mogen niet vervoerd worden – gebeurt het keer op keer. Een pijnlijke illustratie van een systeem dat faalt waar het zou moeten beschermen.

Waarom? Omdat het voor veehouders financieel voordeliger is om een ziek of gewond dier naar het slachthuis te sturen dan het dier te laten behandelen of euthanaseren. Transporteurs die hun klanten tevreden willen houden, blijven willens en wetens de wet negeren. En toezichthouder NVWA, belast met handhaving, ziet overtredingen pas bij het slachthuis, als het leed al geleden is.

“Het was een diepe, open wond die geïnfecteerd was geraakt en niet was behandeld.”

Varkens in Nood publiceerde begin februari een rapport over deze ernstige misstanden. De stichting vroeg via de Wet open overheid recente inspectierapporten van de NVWA op en ontving 109 rapporten van ernstig zieke of gewonde dieren. Varkens en koeien met gebroken poten, open wonden of pijnlijke ontstekingen werden alsnog op vrachtwagen geladen. Een deel haalt de eindbestemming niet eens levend: in 2023 kwamen ruim 4.200 varkens dood aan bij Nederlandse slachthuizen.

In reactie op het rapport van Varkens in Nood dienden Kamerleden Graus (PVV) en Van Campen (VVD) een motie in om strenger op te treden tegen recidiverende transporteurs. Zij pleitten voor beroeps-, transport- en houdverboden, maar in plaats van daadkracht volgde bagatellisering. Landbouwminister Femke Wiersma (BBB) verklaarde al in gesprek te zijn met de sector over de transportwaardigheid van ‘lichtgewonde’ varkens, terwijl Staatssecretaris Rummenie (BBB) de motie afdeed als “overbodig” omdat de NVWA al voldoende mogelijkheden zou hebben om op te treden.

De NVWA legt jaarlijks zo’n 300 boetes op voor vervoer van ‘niet-transportwaardige’ dieren, maar lijkt de ernst van het probleem eveneens te onderschatten. “We zien wel overtredingen, bijvoorbeeld ook dat hoogdrachtige runderen worden aangevoerd,” reageert de inspectiedienst in Trouw, “Maar we hebben geen aanleiding om te denken dat er notoire overtreders zijn.” Die uitspraak staat haaks op de realiteit.

Inspecteurs zien slechts het topje van de ijsberg. Boetes van 1.500 euro zijn een lachertje – een te verwaarlozen kostenpost. Bovendien heeft de NVWA naar eigen zeggen niet de capaciteit om ook bij het laden van een transport of bij verzamelplaatsen te controleren. Zo hebben overtreders vrij spel zolang ze niet op heterdaad worden betrapt.

Uit een undercoveropname van Varkens in Nood blijkt hoe overtreders hun misstanden rationaliseren. Een kreupel varken wordt herhaaldelijk geschopt totdat het naar de vrachtwagen hinkt. “Neem maar mee,” zegt de veehouder, “dan ben ik ‘m mooi kwijt.” De transporteur, even nuchter: “Gewoon zeggen dat het in de vrachtwagen is gebeurd. Dat is dan aan de dierenarts om te bewijzen.” In de praktijk werkt dit: dierenartsen bij slachthuizen kunnen vaak niet bewijzen of breuken of verwondingen al vóór het transport bestonden. Dat dit geen incident is maar een gangbare werkwijze, blijkt uit cijfers van slachthuis Vion, dat jaarlijks gemiddeld 3000 varkens met een gebroken poot ontvangt.

“Ik zag dat het betreffende dier moeilijk kon lopen omdat de breuk over de vloer sleepte en het dier daarbij met de achterpoten op de breuk trapte.”

Ondertussen blijft de NVWA een tandeloze tijger. Waarom mogen transporteurs die herhaaldelijk worden betrapt gewoon doorgaan? Waarom wordt dierenmishandeling niet vaker strafrechtelijk vervolgd? Zolang veehouders en transporteurs de wet kunnen omzeilen zonder noemenswaardige consequenties, blijft het probleem bestaan. Het transport van ernstig gewonde en zieke dieren is een symptoom van een systeem waarin dierenleed structureel ondergeschikt wordt gemaakt aan economische belangen.

Zieke dieren verdienen zorg, geen urenlange kwelling in een vrachtwagen. Hoeveel gebroken poten en open wonden accepteren we nog?