Geef ieder de plek en rol die hij of zij verdient

Af en toe besluipt me het gevoel dat we op een aantal terreinen aan het doorschieten zijn in de manier van aanpak van maatschappelijke of persoonlijke vraagstukken of problemen. Zo maakte ik als kankerpatiënt onlangs mee dat mij werd gevraagd om mee te beslissen over een bepaalde behandeling. Maar hoe kan ik dat nu doen met mijn beperkte kennis? Ik laat die beslissing graag over aan de specialisten die er alles van weten, en ik mag er op vertrouwen dat ze in samenspraak tot de voor mij beste aanpak komen. Mij gaat het erom dat ik prettig en deskundig word begeleid, en dat ik de beste behandeling krijg. Aan de andere kant zou ik als arts gek worden van patiënten die na oppervlakkige raadpleging van internet wel weten wat hen mankeert en welke behandeling ze nodig hebben of juist niet moeten krijgen en die van de arts min of meer eisen dat hij meegaat in wat ze vinden. Dit verschijnsel van gebrek aan vertrouwen in medisch deskundigen bereikte een hoogtepunt in de coronacrisis, toen niemand nog precies wist wat de beste aanpak was en er veel onzekerheid bestond terwijl er ingrijpende besluiten moesten worden genomen.  Achteraf kan dan gemakkelijk worden gezegd dat de aanpak heeft gefaald en dat het helemaal verkeerd is gegaan, terwijl er toch veel schadebeperkende maatregelen zijn genomen die aantoonbaar effect hebben gehad.

Iets dergelijks speelt bij het passend onderwijs dat in 2014 is ingevoerd en dat bedoeld is om elk kind het beste voor hem of haar te bieden, op basis van de eigenschappen en kenmerken van het kind. Veel ouders zien in hun kind een grote geest en vinden dat passend onderwijs betekent dat school die geest naar boven haalt en ontwikkelt. Als het niet lukt om het genie in het kind naar boven te halen heeft de leerkracht of de school gefaald. Ook in het onderwijs staat de deskundigheid van de leerkrachten ter discussie, en veel ouders denken het beter te weten. Vaak wordt door draagkrachtige ouders dure hulp ingeschakeld voor remediering of bijles, om daarna aan de school te kunnen zeggen: zie je wel, mijn kind kan het best, maar jullie kunnen het niet.

Degradatie van deskundigheid is in veel sectoren te constateren. Dat leidt ertoe dat Jan en alleman zichzelf aanbiedt op de markt van welzijn en geluk, en daar door kan groeien tot een leidinggevende functie. Moeilijke inhoudelijke problemen worden dan doorgeschoven naar jonge, beginnende professionals. Die bijten zich hierop stuk, worden vervolgens aangesproken op hun falen, raken gefrustreerd en krijgen een burn-out of gaan ander werk zoeken. Daardoor blijven de echte problemen liggen of worden er schijnoplossingen geboden. In de psychiatrie heeft dit inmiddels geleid tot maandenlange wachttijden voor juist de meest dringende en complexe gevallen.

Wat er moet komen is een basisinfrastructuur waarbij de meest ervaren en deskundige professionals aan het roer staan voor de aanpak van de meest complexe problemen. Dit betekent vaak een omkering van de huidige situatie in veel maatschappelijke sectoren. Daar worden besluiten genomen op basis van vaak ondoorzichtige protocollen die worden toegepast door procesbegeleiders in plaats van inhoudelijke deskundigen. Laten we accepteren dat besluiten het best kunnen worden genomen door degenen die er het meest verstand van hebben, en laten we professionals de ruimte geven om te doen waar ze voor opgeleid zijn, waar ze goed in zijn en waar hun hart ligt.