Geef je eigen schaduwkant de hand als stap naar een betere wereld

Langzaam begin je je schaduw te leren kennen, je geeft je schaduw een hand. Je schaduw wordt van een vijand tot een mogelijkheid om als mens te groeien, heel mens te worden.

Vorige week was het 50 jaar geleden dat de lp Wish You Were Here van Pink Floyd uitkwam. Met de iconische hoes van 2 mannen in pak die elkaar in een industriële omgeving de hand geven. Een van hen staat in brand. Deze foto op de hoes van Wish You Were Here (1975) van Pink Floyd is een kritische, symbolische verwijzing naar de kilheid en het gebrek aan authenticiteit in de muziek- en showbizzindustrie.

Ik was een grote fan van Pink Floyd en heb in mijn jonge jaren deze lp behoorlijk grijsgedraaid. Toen ik de foto op de hoes van Wish You Were Here zag langskomen op internet kreeg ik vanuit de mensvisie die ik ondertussen in mijn leven heb opgebouwd een hele andere associatie. De linker man schudt zichzelf, zijn schaduwkant de hand. Zijn innerlijke schaduwkant staat in brand.

Dat maakt dit beeld heel actueel in de wereld van dit moment, waar grote groepen mensen hun schaduw naar buiten toe projecteren, bestrijden en desnoods vernietigen. Terwijl de enige oplossing is naar binnen gaan en de verbinding zoeken met je eigen schaduw, deze de hand geven, zodat de innerlijke liefde van je essentie deze kan helen, schoonmaken, als het ware verbranden, innerlijk zuiveren. Zo worden we innerlijk een heel mens en hoeven we de ander niet meer te bestrijden, etnisch te zuiveren of met een kogel te vermoorden.

Wat is dan precies die schaduwkant, hoe kun je daar contact meemaken en waar leidt dit uiteindelijk toe? Die vragen wil ik in dit artikel uitwerken. De psychologie van de schaduw komt uit het werk van de psycholoog Carl Gustav Jung. De schaduw is dat deel van onszelf dat we niet willen zien, voelen of erkennen: onze angst, machteloosheid, agressie, onzekerheden, jaloezie, verlangens die we sociaal of moreel onaanvaardbaar vinden. Omdat we dit deel verdringen, projecteren we het vaak op anderen. We zien in de buitenwereld wat eigenlijk binnenin ons leeft. De schrijfster en journaliste Eva Krap brengt het begrip psychische schaduw in deze tekst helder in beeld. Haar laatste alinea in dit artikel; De crisis in onze tijd is niet alleen politiek of economisch. Het is een crisis van bewustzijn. En die crisis kan alleen van binnenuit worden opgelost, door mensen die durven kijken, te voelen en hun eigen schaduw te integreren.

Laten we dit schaduwwerk wat verder onder de loep nemen. Je schaduw is inderdaad dat deel van ervaringen en gebeurtenissen die we hebben weggestopt om dit niet te hoeven voelen. Omdat we daar bijvoorbeeld als kind simpelweg niet tot toe in staat waren. Dat komt in je psychologische kelder terecht en je persoonlijkheid heeft allerlei manieren en patronen bedacht om de deur van je kelder dicht te houden. En denk je eigenlijk dat het wel prima met je gaat, dat je nergens last van hebt. Dat is eigenlijk de situatie van die halve mens, zoals ik dat eerder beschreef, waarbij die persoonlijkheid inclusief die kelder geen contact heeft met zijn essentie.

Wat er dan kan gebeuren in je dagelijks leven, dat je getriggerd wordt, zoals dat wel wordt genoemd. Je wordt door een opmerking, een voorval, een situatie, geraakt in een oude pijn, maar weet niet goed waar dit vandaan komt. Zelf heb ik bijvoorbeeld al heel mijn leven dat ik regelmatig depressief word als ik het avondeten aan het maken ben. Ik begreep niet goed waar deze gevoelens vandaan kwamen, totdat ik me realiseerde dat ik me in mijn ouderlijk gezin heel erg benauwd voelde, klem zat in het emotioneel overeind houden van mijn ouders. En dat dit vooral voelbaar was tijdens het avondeten, als iedereen rond de tafel zat en ik niet weg kon. Ik kon dat als kind niet voelen, maar nu als volwassene was ik in staat om die beklemming wel toe te laten.

Een ander voorbeeld is van een vriendin die vertelde dat ze zich ’s avonds plots heel slecht kon gaan voelen, maar niet wist waarom. Totdat ik hier over doorvroeg en ze vertelde dat haar vader haar als kind voorlas in bed en bij haar in bed kroop, maar dat laatste bleef doen ook in haar puberteit. Ze was een soort vervanging voor zijn vrouw, met wie hij een slecht huwelijk had. Ze had dit verdrongen door te denken dat dit normaal was en misschien wel alle vaders deden.

Op het moment van een trigger zijn er eigenlijk twee mogelijkheden. Je kunt boos worden op degene die je triggert, bijvoorbeeld je partner. De emotie die je dan uit is meestal niet in verhouding tot het vaak kleine voorval of de situatie. Dan weet je dat er sprake is van een trigger, die iets diepers raakt waardoor de emotie heviger is. Je wordt dan boos op de aanleiding voor de trigger, maar neemt geen verantwoordelijkheid voor je eigen getriggerdheid. De ander wordt de vijand, want die kwetst je. Dat kan gaan over een persoon. Maar dat kan ook gaan over een heel volk.

De huidige president van Israël, Netanyahu verloor zijn broer bij een vorige oorlog tegen de Palestijnen, zoals je kunt zien in deze docu. In plaats van deze pijn in hem te verwerken, heeft hij voor zichzelf besloten om deze pijn en sinds 7 oktober 2023 alle pijn van de mensen in Israël te wreken. Met als gevolg de etnische zuivering die op dit moment in Gaza plaatsvindt. Oog om oog, tand om tand is een manier om te dealen met onverwerkte pijn. Je kunt de pijn niet verdragen, dus moet degene die deze pijn veroorzaakt, vernietigd worden.

Een ander patroon waar je in kunt schieten als je wordt getriggerd, is die van aanpassing en onderwerping. Doen alsof je niet bestaat, verdwijnen. Allemaal overlevingsmanieren om te dealen met pijn die opgeslagen ligt in je kelder, waarvan de deur stevig is dichtgetimmerd door je persoonlijkheid. Pijn die je niet wilt voelen, omdat je niet de kelder in wilt. En ook logisch, want daar zit nogal wat opgeslagen.

De kunst is en dat is de tweede mogelijkheid om met een trigger om te gaan, is die deur van je kelder op een kiertje te gaan zetten. Om de shit die opgeslagen zit in je kelder onder ogen te gaan zien. In mijn visie kan dat niet zonder de liefde van je essentie en gaat stapje voor stapje. Dat kun je dus niet alleen met je persoonlijkheid die vooral gericht is op het dichthouden van de deur van je kelder. Soms kan je zo in pijn zijn, je zo klem voelen zitten, dat het niet anders kan dan dat je met je aandacht naar binnen gaat en om hulp vraagt. Help! Je kunt ervanuit gaan dat er dan een antwoord komt vanuit je essentie. Een liefdevol antwoord. Dit kan ook gebeuren in contact met een begeleider of therapeut. Hulp vragen is een heel belangrijke stap in het durven aankijken van je schaduw.

De deur van je kelder staat op een kiertje. Hierdoor kan er een helende stroom op gang komen van de pluspool van de liefde van je essentie naar de minpool van de shit die ligt opgeslagen in je kelder. Langzaam begin je je schaduw te leren kennen, je geeft je schaduw een hand. Je schaduw wordt van een vijand tot een mogelijkheid om als mens te groeien, heel mens te worden. Wat ik zelf heb ervaren is dat het een lange tijd duurde voordat mijn persoonlijkheid deze samenwerking met mijn essentie vertrouwde. Telkens weer wilde hij de deur van mijn kelder dicht doen. Ik ben daarin ook begeleid en ondersteund door een therapeut, maar ook mensen die deze zelfde innerlijke weg gaan.

Wat is nu het gevolg van dit innerlijke proces van heel mens-worden, waar schaduwwerk een onderdeel van is? Nee, niet dat de oude persoonlijkheid in zijn overleving wordt hersteld, het de muur van de afgescheidenheid steviger maakt of de deur van de kelder van een beter slot voorziet. De afgescheidenheid tussen persoonlijkheid en essentie wordt juist door het schaduwwerk doorbroken, het maakt je heel mens. Je neemt verantwoordelijkheid voor je eigen shit en je komt bij het punt van werkelijke innerlijke autonomie. Daardoor hoef je je eigen schaduw, je eigen shit niet meer naar buiten te projecteren en aan de hand van de reddersdriehoek anderen de schuld te geven voor jouw pijn, jouw lijden. Of dit nu je partner, je baas, de buurman of asielzoekers zijn. Jouw structuur als mens verandert.

Dat het in de evolutie besloten ligt dat de mens in staat is om van structuur te veranderen, is voor mij echt een wonder en onderwerp van mijn doorlopend onderzoek. Dat de mens in staat is om een bewust, liefdevol mens te worden, die zijn lijden niet meer projecteert naar buiten maakt het werkelijk mogelijk dat er een betere wereld ontstaat. Niet door een systeem van buiten, of dit nu socialisme, communisme, kapitalisme of zelfs democratie heet. Maar door de voor de buitenwereld verborgen innerlijke weg die velen gaan, waarbij de schaduw een hand wordt gegeven, wordt omarmd. Het doet me denken aan de theorie van de bioloog Rupert Sheldrake. Doordat meer mensen deze innerlijke weg gaan, wordt het gezamenlijke morfische veld gevuld door deze kennis en ervaring, waardoor het voor anderen mensen makkelijker gaat en de menswording in de evolutie wordt versneld.

Wat ik hier schrijf is niet bewezen door de op de louter materie gerichte wetenschap, maar zal wel resoneren bij de beleving en ervaring van veel mensen. Die wellicht geroepen worden om de innerlijke weg te gaan van het omarmen van de eigen schaduw. En daarmee bijdragen aan een betere wereld waarvan we intuïtief weten dat deze mogelijk is.