Geen vrede zonder rechtvaardigheid

Na maanden van intens geweld lijkt er eindelijk een vredesakkoord tussen Israël en Hamas te komen. Politici en media juichen het toe als een doorbraak, een eerste stap richting vrede in Gaza. Maar vrede kan niet bestaan zonder rechtvaardigheid.

Zoals veel critici terecht hebben opgemerkt, is het nog de vraag of er überhaupt een vredesakkoord komt. Het voorgestelde plan vereist in feite dat Hamas zich neerlegt bij een door het Westen georganiseerde overgangsregering, waarin Hamas zelf geen rol speelt. Gezien de geschiedenis van Hamas en eerdere onderhandelingen, is het hoogst onzeker dat zij hiermee instemmen. Tegelijkertijd heeft Israël zich historisch gezien zelden gehouden aan internationale afspraken. Het Oslo-akkoord van 1993 beloofde een terugtrekking uit Palestijnse gebieden en erkenning van de Palestijnse Autoriteit. In de praktijk breidde Israël zijn nederzettingen uit, handhaafde het de militaire controle en verdiepte de bezetting. Ook recente wapenstilstanden werden geschonden: Israël bleef bijvoorbeeld na de wapenstilstand met Hezbollah in november vorig jaar niet-militaire doelen bombarderen in Zuid-Libanon. Ook het vorige staakt-het-vuren met Hamas in januari 2025 werd gebroken door een verrassingsaanval van Israël. Deze patronen suggereren dat Israël akkoorden vaak gebruikt om tijd te winnen en internationale druk af te wenden, in plaats van om duurzame vrede tot stand te brengen.

Toch moeten we, in het belang van de vrede, misschien het ongeloof in Israëls intenties even opzij zetten. Wat als Israël dit keer oprecht is en zijn beloften nakomt? Hoe zou een wereld eruitzien waarin de bombardementen zijn gestopt, humanitaire hulp weer toegang krijgt tot Gaza, en burgers veilig kunnen leven?

In die wereld blijft het feit bestaan dat Israël sinds oktober 2023 een systematische vernietiging van Gaza heeft gevoerd. Meer dan 67.000 Palestijnen zijn gedood, en bijna 170.000 gewond,voornamelijk vrouwen en kinderen. Het werkelijke aantal slachtoffers ligt waarschijnlijk veel hoger, omdat duizenden mensen nog onder het puin liggen of niet geregistreerd zijn.

Bombardementen verwoestten woonwijken, scholen, ziekenhuizen en vluchtelingenkampen. Humanitaire hulp werd structureel tegengehouden, en de langdurige blokkade veroorzaakte hongersnood en ziekte. Volgens internationale mensenrechtenorganisaties en talrijke juridische experts, kan dit worden gekwalificeerd als genocide.

Een vredesakkoord kan alleen betekenis krijgen wanneer het wordt gevolgd door rechtvaardigheid. Dat betekent de vervolging en berechting van alle daders en medeplichtigen. Benjamin Netanyahu staat onder opsporingsbevel van het Internationaal Strafhof (ICC) en moet zich verantwoorden. Andere Israëlische bestuurders en militaire commandanten dienen eveneens onderzocht en berecht te worden. Nederland moet er alles aan doen om dit proces te waarborgen. Maar gerechtigheid stopt niet bij Israël zelf: ook internationale medeplichtigheid moet aan de kaak worden gesteld. Nederland kan zich hier niet verschuilen achter diplomatieke of economische belangen. De Nederlandse overheid heeft jarenlang wapens, militaire technologie en politieke steun geleverd aan Israël, wetend dat deze middelen gebruikt werden in bezette gebieden en tijdens bombardementen die de internationale humanitaire wetgeving schonden. Het kabinet Schoof - dat deze leveranties goedkeurde en politieke steun gaf - moet zich hierover verantwoorden.

Historisch blijkt dat vrede zonder gerechtigheid zelden duurzaam is. In Zuid-Afrika leidde de afschaffing van apartheid pas tot stabielere maatschappelijke verhoudingen nadat slachtoffers van politieke misdaden een publiek platform kregen en de misdaden van daders systematisch werden vastgelegd door de Waarheids- en Verzoeningscommissie. In Rwanda kon herstel pas beginnen nadat uitvoerders van de genocide van 1994 werden vervolgd door nationale rechtbanken en het Internationaal Straftribunaal voor Rwanda (ICTR). Dit legde een juridisch en symbolisch kader voor wederopbouw en verminderde spanningen tussen bevolkingsgroepen.

Deze voorbeelden illustreren een fundamenteel principe dat ook in internationaal recht is verankerd: genocide, oorlogsmisdaden en misdaden tegen de menselijkheid moeten bestraft worden, omdat straffeloosheid de kans op herhaling vergroot.

In de huidige onderhandelingen rond Gaza ontbreekt deze cruciale stap van rechtvaardigheid volledig. Een vredesakkoord zonder verantwoording en herstel blijft leeg en legt de basis voor nieuwe schendingen van mensenrechten.