Geest breekt wet: het monument spreekt terug

Afgelopen weekend vond er een Palestina-demonstratie plaats op de Dam in Amsterdam. De gemeente wilde het protest eigenlijk verbieden - niet alleen dit protest, maar tijdelijk alle Palestina-protesten op de Dam in de weekenden. De gemeente vond de demonstratie ‘risicovol’. Er werd een kort geding aangespannen dat de gemeente verloor, en de demonstratie mocht alsnog doorgaan.

Zo'n 1500-2000 mensen deden mee, en de demonstratie verliep ordelijk. Een demonstratie die van de gemeente eigenlijk niet had mogen plaatsvinden, verliep dus gewoon heel rustig. Maar dat was niet het belangrijkste nieuws in de media. Er was vooral veel aandacht voor het feit dat het Nationaal Monument op de Dam was bespoten. Een dappere activist spoot met rode verf de tekst 'Never again is now' op het monument. En verf spuiten op een monument, dat mag niet.

"Betoger bekladt Nationaal Monument op de Dam bij pro-Palestijnse demonstratie", kopte Nu.nl

Wat veel mensen misschien niet weten: op de achterkant van het monument staat een gedicht van Adriaan Roland Holst dat voor een voorbijwandelende lezer waarschijnlijk vrij ontoegankelijk is, maar toch een heldere boodschap heeft.

Het gedicht stelt dat in de kosmische orde niemand ooit vrij was, totdat de menselijke geest rebelleerde tegen die orde: 'Maar geest brak wet en stelde op de geslagen bres de mens'. Oftewel: bevrijding gebeurt door mensen die de wetten van onderdrukkers doorbreken. Het gedicht spreekt over het nazi-bewind als een ‘schrikbewind van een onderwereld’.

De activist die ‘Never again is now’ schreef, deed precies wat Roland Holsts gedicht beschrijft: een wet overtreden om een hoger principe te dienen. Hij gebruikte het monument om te waarschuwen dat het ‘schrikbewind’ weer dreigt - nu in Gaza. Het is een perfecte voortzetting van wat het gedicht zegt: dat vrijheid alleen behouden blijft door constant waakzaam te zijn tegen onderdrukking, waar die ook voorkomt. De graffiti onteert het monument niet maar maakt juist weer actueel.

Waarom er in de politiek en media vaak meer aandacht is voor het demoniseren en onderdrukken van demonstranten dan voor het tegengaan van misdaden tegen de menselijkheid, laat zich inmiddels raden. Het werd door Macklemore krachtig verwoord in zijn nummer 'Hind's Hall', een eerbetoon aan het vermoorde Palestijnse meisje Hind Rajab en een steunbetuiging aan de pro-Palestina studentenprotesten:

"The problem isn't the protests, it's what they're protesting / It goes against what our country is funding"

Het nummer kwam eind vorig jaar nieuw binnen in de Top-2000. Het werd gedraaid zonder enige aankondiging of afkondiging, en tijdens het draaien van het nummer werden de schermen van het Top-2000 café uitgezet toen er een Palestijnse vlag in beeld kwam.

Het gedicht van Roland Holst eindigt met deze regel: ‘Niet onbeheerst, doch enkel beheerst van boven de wereld / blijft vrijheid ons deel.’ Een duidelijke oproep om universele waarden te volgen die hoger staan dan nationale wetten, politieke macht of eigen belang. Mensenrechten, gerechtigheid, waardigheid, liefde.