Geloof en wetenschap: van strijd naar samenwerking

In het publieke debat worden geloof en wetenschap vaak tegenover elkaar geplaatst, alsof ze gedoemd zijn tot eeuwige strijd. De geschiedenis kent inderdaad felle conflicten: Galileo Galilei die in de 17e eeuw werd gedwongen om zijn astronomische ontdekkingen te herroepen, de discussies over Darwin en evolutie, of hedendaagse debatten rond klimaat en vaccinatie. Toch doet dit beeld de werkelijkheid tekort. Geloof en wetenschap hoeven geen rivalen te zijn; ze kunnen elkaar juist versterken – en daarmee een bijdrage leveren aan vrede en samenwerking in de wereld.

Complementair in plaats van concurrerend
Wetenschap richt zich op het hoe van de werkelijkheid: hoe werkt het heelal, hoe ontwikkelt een embryo, hoe verspreidt een virus zich? Geloof zoekt antwoorden op het waarom: waarom is er iets in plaats van niets, wat geeft ons leven betekenis, hoe moeten we moreel handelen? Wie beide domeinen als complementair ziet, ontdekt een rijker perspectief op de werkelijkheid dan wanneer ze strikt gescheiden of lijnrecht tegenover elkaar worden geplaatst.

Ethiek en inspiratie
De wetenschappelijke methode levert kennis en technologische vooruitgang, maar geen moreel kompas. Daar ligt een belangrijke rol voor geloof en religieuze tradities. Zij kunnen richting geven aan vragen over verantwoordelijkheid, duurzaamheid en menselijke waardigheid. Zo kan religieuze inspiratie de wetenschap behoeden voor misbruik – denk aan de inzet voor vreedzaam gebruik van kernenergie, ethische kaders bij genetische manipulatie of morele steun voor klimaatactie.

Historische en actuele samenwerking
De samenwerking tussen geloof en wetenschap is geen utopie. In de islamitische bloeiperiode van de middeleeuwen gingen theologen en geleerden hand in hand en legden zo de basis voor wiskunde, geneeskunde en astronomie. Europese kloosterorden stichtten universiteiten en stimuleerden onderzoek. Vandaag de dag werken religieuze leiders samen met wetenschappers aan oplossingen voor mondiale uitdagingen. De encycliek Laudato Si’ van paus Franciscus is daar een voorbeeld van: wetenschappelijke inzichten over klimaatverandering worden verbonden met morele en spirituele verantwoordelijkheid.

Bijdrage aan vrede
In een tijd van geopolitieke spanningen, polarisatie en existentiële crises is de samenwerking tussen geloof en wetenschap meer dan een luxe – het is een noodzaak. Waar wetenschap feiten aandraagt en geloof waarden mobiliseert, ontstaat een krachtige combinatie die kan bijdragen aan gezondheid, milieubescherming en sociale cohesie. Door dialoog en samenwerking wordt voorkomen dat verschillen uitgroeien tot frontlinies in een cultuurstrijd.

Van tegenstelling naar bondgenootschap
De wereld kan het zich niet permitteren dat geloof en wetenschap elkaar bestrijden. De grote uitdagingen van onze tijd – van klimaatverandering tot gezondheidscrises – vragen om alle bronnen van kennis, wijsheid en motivatie die wij als mensheid hebben. Het is tijd om het oude beeld van strijd achter ons te laten en geloof en wetenschap te zien als bondgenoten, niet als vijanden. Zoals Boeddha zei: “Één kaars kan honderd andere kaarsen aansteken, zonder zijn eigen levensduur te verkorten.”