Gerechtigheid in gijzeling: verhuis het Strafhof naar Zuid-Afrika

Het Internationaal Strafhof (ICC), symbool van internationaal recht en gerechtigheid, staat onder druk. De geloofwaardigheid van het Westen als verdediger van mensenrechten brokkelt af, en daarmee ook de veiligheid en legitimiteit van het ICC in Nederland. Het is tijd voor een historische verhuizing naar Zuid-Afrika, een land dat weet wat strijd tegen onderdrukking en apartheid betekent.

Het Internationaal Strafhof in Den Haag gold jarenlang als het morele kompas van de internationale rechtsorde. Toch moet de roep luider worden voor een symbolische en praktische breuk: het Hof zou Den Haag moeten verlaten. Zuid-Afrika, met zijn recente en gedurfde juridische stappen tegen Israël bij het Internationaal Gerechtshof, is een nieuwe, geloofwaardige thuisbasis.

Rechtspraak in een wereld van dubbele standaarden
De opstelling van Westerse landen, onder aanvoering van de Verenigde Staten, ondermijnt de fundamenten waarop het ICC is gebouwd. Terwijl Afrikaanse leiders wegens oorlogsmisdaden stelselmatig voor het Hof verschenen, blijven westerse bondgenoten buiten schot, ongeacht de ernst van hun misdaden. De aanklacht van het ICC tegen de Israëlische premier Benjamin Netanyahu heeft geleid tot Amerikaanse sancties tegen hoofdaanklager Karim Khan en andere ICC-rechters. De dreiging van een militaire interventie in Den Haag, openlijk uitgesproken door het Amerikaanse regime, is meer dan een diplomatieke rel – het is een regelrechte aanval op de onafhankelijkheid van het internationaal recht.

Nederland, traditioneel een veilige haven voor internationale rechtsinstellingen, lijkt deze druk nauwelijks het hoofd te kunnen bieden. De immuniteit van het Hof staat op het spel, aangetast door zowel Amerikaans-Israëlisch dreiging als interne extreem rechtse politici als Geert Wilders en Dilan Yeşilgöz.

Zuid-Afrika: rechtvaardigheid met historisch besef
Zuid-Afrika heeft zich in recente geschiedenis juist gepositioneerd als het geweten van de internationale gemeenschap. Door Israël voor het Internationaal Gerechtshof te dagen wegens genocide in Gaza, liet het land zien dat het internationale recht voor iedereen moet gelden, niet alleen voor de machtelozen. Zuid-Afrika weet, als voormalig apartheidsstaat met een koloniale geschiedenis, hoe fundamenteel gerechtigheid is voor duurzame vrede. Het land heeft ervaring met zowel juridische hervorming als moreel leiderschap.

Zuid-Afrika biedt daarmee niet alleen een veiligere fysieke omgeving voor het ICC, maar ook een moreel sterker draagvlak. In een wereld waar 'recht' vaak wordt verward met 'macht', kan een verhuizing naar Johannesburg een krachtig en rechtvaardig signaal zijn: dat het ICC zich niet laat gijzelen door geopolitieke en economische belangen.

Het Westen in verval
Ondertussen slijt de geloofwaardigheid van het Westen als hoeder van mensenrechten. De dubbele standaarden in de omgang met conflicten zijn voor de meeste waarnemers onhoudbaar geworden. Oorlogsmisdaden van Westerse bondgenoten worden gebagatelliseerd of volledig genegeerd, terwijl niet-bevriende landen zonder proces worden veroordeeld in de publieke opinie.

Von der Leyen: de keizerin van de dubbele standaard
In de internationale arena geldt ze als één van de machtigste vrouwen ter wereld, maar Ursula von der Leyen, voorzitter van de Europese Commissie, dreigt het symbool te worden van selectieve verontwaardiging en morele blindheid. Haar onvoorwaardelijke steun aan Israël – zelfs wanneer dat land een ander VN-lidstaat militair aanvalt, roept fundamentele vragen op over Europa’s geloofwaardigheid in het handhaven van het internationaal recht.

Atoommacht Israël, geen lid van het Internationaal Atoomenergieagentschap (IAEA), voert openlijk aanvallen uit op Iran, dat wél onder toezicht van de IAEA valt en over geen kernwapens beschikt. Officiële Amerikaanse inlichtingendiensten erkennen dat Iran geen besluit heeft genomen om een kernwapen te produceren, en dat het in elk geval jaren zou duren voor zo’n wapen daadwerkelijk gerealiseerd zou worden. Toch rechtvaardigt Von der Leyen dergelijke aanvallen onder het mom van “zelfverdediging”.

De inzet van het internationaal recht als geopolitiek wapen, gericht tegen niet-vrienden, genegeerd bij 'vrienden' – ondermijnt het hele internationale rechtssysteem. Geen enkel soevereine staat is veilig.

Tijd voor een nieuw hoofdstuk
De verhuizing van het ICC naar Zuid-Afrika zou een historische stap zijn. Niet alleen omdat het institutionele veiligheid kan waarborgen, maar ook omdat het symbool staat voor een bredere emancipatie van het internationaal recht: weg van koloniale machten, naar landen die zelf geleden hebben onder onderdrukking, maar nu opstaan voor universele waarden. Als het Westen zijn geloofwaardigheid verloren heeft, moet gerechtigheid verhuizen naar Global South. Naar een plek waar het écht veilig is.

Op de ingang van het Internationaal Strafhof in Johannesburg zou één zin in steen gebeiteld moeten staan: “Onze vrijheid is niet volledig zolang de Palestijnen niet vrij zijn.” – Nelson Mandela