Gewetensbezwaard voor het klimaat

“Ik hou van mijn collega’s, van mijn bedrijf. Maar ik hou nog meer van mijn kinderen. Ik wilde niet meewerken aan een project waarvan ik wéét dat het hun toekomst bedreigt. Daar kan ik mijn ogen toch niet voor sluiten?” Nigel Terborg is ‘gewetensbezwaarde’. Als juridisch medewerker weigerde hij mee te werken aan een claim van zijn kantoor in opdracht van een oliemaatschappij. Hij kreeg juridische bijstand van het Loket Gewetensbezwaard voor het Klimaat.

“Natuurlijk, dat staat in de wet. Maar deze oliemaatschappij koos de aanval. De aanval op ons bestaan, want met de claim die ik moest voorbereiden, wilden ze druk uitoefenen op de overheid, zodat die hun boorlicentie met 40 jaar zou verlengen. Het zijn dit soort beslissingen – stuk voor stuk – die een snelle transitie kansloos maken. Hier wilde ik op geen enkele manier aan meewerken.”

“Zeker. Ik ben halverwege mijn carrière en wil nog even door. Ik kreeg deze zaak op mijn bordje en had er meteen een slecht gevoel over. Na de eerste vergaderingen sliep ik slecht. Ik sprak erover met mijn gezin, met collega’s. Wat zette ik er persoonlijk mee op het spel als ik dit project zou weigeren? Mijn vrouw zei: wat zet je er persoonlijk mee op het spel als je dit project wél doet.”

“Ik las dat kerosine ‘clean fuel’ mocht heten als de raffinaderij wel eens op windenergie draait. Ik las over de aanleg van een oliepijplijn door een drinkwatergebied. Ik las over stelselmatige fraude bij het beoordelen van schade van gasbevingen. Ik las over een universiteit die wetenschap op bestelling levert voor een insectenverdelger. Ik dacht: voor al die projecten zijn directeuren nodig die beslissingen nemen. Maar ook mensen die het uitvoeren. Toen besefte ik dat ik ook zo iemand was.”

“Nou, ik heb eerst wel het een en ander uitgezocht. Werk weigeren vanwege gewetensbezwaren kan een reden zijn voor ontslag. Ik zocht contact met het lokale Loket Gewetensbezwaard voor het Klimaat. Het Loket zit in steeds meer steden in Nederland. Het wordt gerund door vrijwilligers en pro-bono-advocaten. Zij staan mensen bij die in hun werk tegen iets aanlopen waarmee ze zich niet kunnen verenigen. Zoals projecten waarmee we onze eigen leefomgeving over de kling jagen.”

Wat heeft het L oket Gewetensbezwaar voor je gedaan?

“Ten eerste vond ik het heel fijn om te merken dat ik niet alleen stond. Het Loket bracht me in contact met mensen die overal ter wereld werk weigeren vanwege klimaat en milieu. Van wetenschappers en proces-technologen tot huisstijlontwerpers en secretaressen. Dat geeft kracht, want het is moeilijk om tegen je werkgever te zeggen: ‘dit doe ik niet’. Ik kreeg van het Loket een oorkonde dat ik de 3.405e gewetensbezwaarde voor het klimaat ben, die hangt nu aan mijn muur.”

“Het Loket zorgde ervoor dat ik mijn werk kon behouden – ons kantoor doet immers ook zaken die geen schade veroorzaken. Ook is nu in mijn contract vastgelegd dat ik geen zaken doe die ten koste gaan van toekomstige generaties. Ik heb geluk gehad, het loopt niet bij iedereen zo goed af. Dan zorgt het loket voor een goede afvloeiingsregeling en recht op ww. Meestal komt het overigens niet tot ww, want veel schone-energiebedrijven geven voorrang aan gewetensbezwaarden bij sollicitatieprocedures.”

“In andere landen heeft het Loket behalve een juridische, ook een sterke community-functie. Ze brengen gewetensbezwaarden in contact met lokale initiatieven waar je bijvoorbeeld in ruil voor tuinieren gratis groenten krijgt en waar je spullen kunt repareren en ruilen. Dat is ook een sociaal vangnet. In Nederland zijn er steeds meer loketten die ook die rol pakken.”

“Nooit! Het voelt zo goed om als individu iets te kunnen betekenen in deze wereldwijde noodsituatie. Mijn werkweigering heeft bij mijn kantoor veel los gemaakt. Eens per maand hebben we een ethische lunch, dan praten we open en eerlijk over onze verantwoordelijkheid als kleine schakel in het grotere geheel. Het blijkt dat ik niet de enige ben bij wie het schuurt. Laatst heeft ons kantoor een fossiele klant geweigerd.

Ik zou iedere werknemer oproepen hetzelfde te doen. Of je nou een logo moet ontwerpen voor fossiele marketing of bouwtekeningen moet maken voor een nieuw boorplatform. Alleen samen kunnen we klimaatverandering stoppen.”