Gezonde politiek ziet er anders uit

De afgelopen tijd hebben partijen als PVV, BBB en inmiddels ook de VVD zich gedragen als toxische partners. Ze zochten ruzie om de aandacht op zichzelf te vestigen en profileerden zich bijna dagelijks op narcistische wijze. Ze creëerden chaos om de schuld bij anderen neer te leggen. En ondertussen zetten ze amateurisme om in een stijlmiddel. Hun kracht? Het bespelen van emoties. Niet om je te helpen, maar om je te binden.

En terwijl ze dat deden, beloofden ze jou bescherming tegen migranten, tegen klimaatbeleid, tegen 'de linkse elite', als je maar bij hen bleef. Het was een masterclass in bestuurlijke zelfdestructie met veel spektakel en nul oplossingskracht. En toch zullen veel Nederlanders weer op dit soort partijen stemmen.

Wie ooit in een toxische relatie heeft gezeten, herkent het patroon. Het begint met een charmeoffensief. Lieve woorden, ze houden van je, grote beloftes. Maar al snel volgt het wantrouwen, de verdachtmaking. De ander, de tegenstander, wordt beschuldigd en weggezet als bedreiging. Dan wordt er angst gezaaid: “Zonder mij red je het niet." In de politieke variant: “Zonder mij verandert Nederland in één groot azc. Als je op een linkse partij stemt, dan is dat een ramp voor Nederland." Daarna volgt de gaslighting en het slachtofferschap: “Jij ziet het verkeerd, de problemen zitten niet bij ons, maar bij hen. Iedereen is tegen ons, ze haten ons, ze zijn jaloers, we worden tegengewerkt.” En als je dan toch nog twijfelt, komt de emotionele chantage: “Als jij ons verlaat, stort alles in. Ik smeek het u, stem op mij."

Het doel is nooit jouw welzijn, het is altijd hun macht, maar jij bent ondertussen wel gaan geloven dat ze echt het beste met je voor hebben. Ze houden immers zoveel van je en zijn zo oprecht bezorgd.

Partijen als PVV, BBB en inmiddels ook VVD kennen dit spel als geen ander. Ze creëren chaos, wijzen naar vijanden (migranten, klimaatbeleid, 'de elite') en plaatsen zichzelf op het podium als de enige die jou kan beschermen. Het is volgens het programma van de toxische relatie. Eerst angst zaaien, dan jezelf als enige redding presenteren. Emotionele chantage verpakt in politieke taal. Ze beheersen het tot in de puntjes en de VVD doet het met een vriendelijke glimlach.

Wie ooit in zo’n relatie zat, weet hoe het werkt. Je wereld wordt kleiner, je blik vernauwt. Je leert niet meer op jezelf te vertrouwen, maar hun verhaal te geloven, zelfs als je diep van binnen voelt dat er iets niet klopt. "Het vertrouwen in de politiek is historisch laag", koppen de kranten. Nee, het vertrouwen in onszelf is historisch laag.

Gezonde politiek ziet er anders uit. Daar draait het om wederzijds vertrouwen, het delen van verantwoordelijkheid, en het oplossen van problemen zonder er eerst munt uit te slaan. Partijen als GroenLinks/PvdA, CDA, D66, Partij voor de Dieren en Volt beloven geen makkelijke uitwegen, maar nodigen uit tot samenwerking. Ze appelleren niet aan je angst, maar aan je vermogen om samen te bouwen aan iets groters.

Het gaat om inhoud, samenwerking en structurele oplossingen. Niet om macht door verdeeldheid, maar om visie. Investeren in onderwijs, beschermen van natuur en klimaat, versterken van gelijke kansen, werken aan een eerlijke economie. Het is misschien minder groots en meeslepend dan boze, theatrale speeches, maar het is wel de enige weg waarlangs problemen verdwijnen. Het is gebaseerd op (gelijk)waardigheid, waarbij iedereen ertoe doet, ongeacht afkomst, geaardheid of overtuiging.

In theorie draait democratie om rationele keuzes. In werkelijkheid stemmen we meestal vanuit oude emotionele patronen. In het stemhokje herhalen we dezelfde patronen die we kennen uit ons persoonlijke leven, zoals angst voor verlies, verlangen naar bescherming en de illusie dat iemand anders onze onzekerheid kan wegnemen.

Op 29 oktober stemmen we niet alleen op partijen. We kiezen voor een relatie. En de vraag is of je opnieuw voor een toxische partner kiest die jou klein houdt met eeuwige beloftes van bescherming, of voor een gezonde relatie die jou en de samenleving sterk maakt door je mee te laten doen. In de politiek, net als in de liefde, is het verschil tussen mentaal gevangen zitten en mentaal vrij zijn meestal maar één besluit. Maar dan moet je wel eerst je oude angstgedreven patronen onder ogen durven komen.