Het cynische narratief van reisbrancheorganisatie ANVR

De klimaatontkenner die de effecten van klimaatverandering publiekelijk onderkent.

De ANVR is een reisbrancheorganisatie die opkomt voor de belangen van toeristische bedrijven. Deze week waren ze even in het nieuws omdat ze een rechtszaak willen aanspannen tegen de gemeente Den Haag, die fossiele reclame in de openbare ruimte gaat verbieden. Volgens TNO, WRR, PBL en RLI is een verbod op reclame voor o.a. benzinegedreven auto’s, cruiseschepen en vliegreizen een effectief middel om klimaatonvriendelijk consumptiegedrag te temperen, omdat reclames hiertoe aanzetten. Ook ondermijnen reclames de impact van het klimaatbeleid.

Dat juist de ANVR zich verzet tegen het Haagse verbod op fossiele reclame wekt verbazing. Als ik deze organisatie op haar woorden moet geloven, is de ANVR “wereldwijd een van de voorlopers op het gebied van de agendering van duurzamer reizen.” En jawel, de ANVR heeft een behoorlijk progressieve duurzaamheidsvisie uitgegeven en onderzoek gedaan naar de klimaatrisico's voor Nederlandse touroperators. Op hun website waarschuwen ze voor klimaatgerelateerde rampen op toeristische bestemmingen. Ze zijn zich dus heel erg bewust van de desastreuze gevolgen van de opwarming van de aarde.

De directeur van de ANVR, Frank Radstake, doet er nog een schepje bovenop. In een interview zegt hij: “Dan heb ik het bijvoorbeeld over intergenerationele en intragenerationele solidariteit. Tussen huidige generaties en tussen de generaties van nu en de generaties in de toekomst zijn er nog wel wat vragen te stellen over de manier waarop we op wereldniveau invulling geven aan het gebruik van natuurlijke hulpbronnen.” De uitspraak had tijdens de door Extinction Rebellion georganiseerde A12-protesten niet misstaan. Hij had er ongetwijfeld wapperende handjes in de lucht (stil applaus) mee in ontvangst kunnen nemen.

Hoera ANVR! Chapeau! Handjes in de lucht en groeten aan je tante. 
Ik zou voor ze willen wapperen, maar helaas. De ANVR produceert klaarblijkelijk slechts lege begrippen, want als puntje bij paaltje komt, is economische groei van de toeristische sector wat echt telt. En als er veel politieke en maatschappelijke aandacht voor klimaat is, surfen ze even mee op de golven ervan. Dan stribbelen ze mee… met woorden. Niet met daden. Want ondertussen:

…organiseert de ANVR deze maand haar jaarcongres in Oman, gesponsord door luchtvaartbedrijven zoals KLM, Transavia en Turkish Airlines.

…is de visie op en lobby voor toerisme van de ANVR doordrenkt van kerosine: “Goedkope All-Inclusive Vakanties — Met de ANVR & SGR-garantie geniet jij van een welverdiende vakantie.”

…zegt dezelfde Frank Radstake, naar aanleiding en ter legitimatie van het kort geding dat zijn organisatie wil aanspannen: “Ook bedrijven en merken hebben vrijheid van meningsuiting.” In de woorden van Irene de Bel: “Dat argument is zo mogelijk een nieuw dieptepunt van de fossiele lobby. Het is wel een heel slecht verhaal om een belangrijk grondrecht te misbruiken voor je greenwashing. (...) Reclame is per definitie geen uiting van een mening. Het is een manier om de publieke mening te beïnvloeden.”

Deze discrepantie tussen enerzijds volmondig erkennen dat klimaatverandering een probleem is dat moet worden aangepakt en vervolgens gedrag vertonen dat hier regelrecht tegen ingaat, is een nieuwe vorm van climate denial: denial 2.0. Het is het wijdverbreide broertje van de old-school klimaatontkenning en de verspreiding van desinformatie die we kennen uit het boek Merchants of Doubt en de stukken van Mario Veen  op dit podium. De formule van deze klimaatontkenning 2.0 is: We erkennen het klimaatprobleem > het raakt ons > tegelijkertijd, als we eerlijk kijken naar ons gedrag, het grotendeels ontbreken van morele verontwaardiging en massale opstand, moeten we erkennen: het kan ons niets schelen. Ofwel: We erkennen het klimaatprobleem, het kan ons niets schelen.

Velen van ons, ja ook ik, maken zich schuldig aan Denial 2.0, zonder dat we het altijd even goed doorhebben. Maar de ANVR maakt het wel heel erg bont, alsof ze graag mee willen doen met de grote jongens zoals Shell of VNO-NCW. Alsof ze ook een schoolvoorbeeld willen worden van een klimaatsaboteur. De enorme discrepantie tussen de klimaatambities van de ANVR en hun daadwerkelijke gedrag zou je kunnen zien als een cynisch narratief: “The cynical subject is quite aware of the distance between the ideological mask and the social reality, but he nonetheless still insists upon the mask (...): ‘they know very well what they are doing, but still, they are doing it.’” Dat cynische narratief gaat veel verder dan greenwashing (doen alsof je duurzaam bent als afleidingsmanoeuvre voor onduurzaam handelen). Het is, pardon my French, het onbeschaamd bullshitten voor eigen gewin met klimaat als thema.

Met de door de ANVR voorgenomen rechtszaak geeft zij duidelijk aan dat haar prioriteit niet ligt bij het omzetten van haar nieuwe duurzaamheidsvisie in concrete actie en het voorbereiden van haar leden en bestemmingen op de klimaatrisico’s. Ze wil vasthouden aan de status quo: onbelemmerd kunnen doorvliegen, met alle desastreuze gevolgen van dien. De ANVR is een cynische vertrager van de noodzakelijke klimaatactie. Ze keert zich zo tegen de belangen van toeristische bedrijven die wel duurzame reizen willen aanbieden. Het zou mij niet verbazen als er snel een afsplitsing komt van de ANVR en er een echt duurzame, progressieve reisbrancheorganisatie wordt opgericht.