Het denken dat tot Auschwitz leidde, wordt nu overal genormaliseerd

Rond de mondiale herdenkingen van wat in Auschwitz gebeurde, komt Donald Trump met een plannetje om even anderhalf miljoen Gazanen te deporteren naar Egypte en Jordanië, zodat het puin geruimd kan worden. Ongedocumenteerden die met een legervliegtuig naar Brazilië werden gebracht, klaagden erover dat zij tijdens de vlucht niets te drinken kregen en ook niet naar het toilet mochten. Wie op de sociale media iets over Auschwitz schrijft, krijgt gegarandeerd enkele standaardreacties over het feit dat de autoriteiten wel met een vroom smoel staan te herdenken terwijl zij de genocide in Gaza ondersteunen. Dit wordt geflankeerd door een heroplevend antisemitisme oude stijl, dat joden parasieten noemt, die streven naar de wereldmacht en daarom het kosmopolitisme preken.

De politieke leiders die met een vroom smoel op herdenkingen staan, hebben in grote meerderheid er steeds weer bij Israël op aangedrongen akkoord te gaan met een wapenstilstand. Zij erkennen wél het recht van Israël op zelfverdediging maar blijven tegelijkertijd pleiten voor een twee statenoplossing ook al is dat voor de huidige Israëlische regering een gepasseerd station. Met die redenering gaan de meeste Europese leiders terecht niet mee.

Aan de andere kant maakt Hamas het zichzelf moeilijk door de eigen massamoord op 7 oktober 2023 als een heldendaad te vieren. Dat maakt Westerse leiders terughoudend: iets met de duivel en Beëlzebub. In Israël is via de stembus een verandering van het beleid mogelijk, in de Palestijnse gebieden niet.

Alles bij elkaar wisten de nazi’s op industriële wijze dik zes miljoen joden te vermoorden. Zondagavond zond het Duitse ZDF nog maar eens de indrukwekkende reconstructie uit van de Wannsee Conferentie waarin vertegenwoordigers van allerlei instanties in goed overleg het afvoeren en liquideren van de joodse bevolking planden, zodat alles op rolletjes zou verlopen. Het is grotesk dit te vergelijken met wat de afgelopen anderhalf jaar in Gaza is gebeurd. Toch is er reden genoeg voor organisaties als het Internationale Strafhof om deze zaak hoog op de prioriteitenlijst te plaatsen: is wat daar gebeurde, het collectief strafen van een weerloze burgerbevolking of een legitieme oorlog?

Trump vaart intussen zijn eigen koers. Hij verandert de Verenigde Staten in een mondiale bully zoals blijkt uit zijn behandeling van regeringen in Latijns-Amerika, zijn deportaties met militaire vliegtuigen en dat idee om Gaza even menschenleer te maken. Een gedachte die trouwens ook bij sommige uiterst rechtse bondgenoten van Netanyahu leeft en gewelddadige bewoners van joodse nederzettingen op de West Bank, van wie sommigen verleden week nog brandstichtend rond gingen: zij hopen de Palestijnen ooit de woestijn in te jagen. In Nederland is Wilders een fan van dit idee, ook al zo’n dromer van deportaties trouwens: het is de bestaansreden van zijn partij, in stemmers de grootste van Nederland.

Op de Auschwitz-herdenking in het Amsterdamse Wertheimpark werd terecht geconstateerd dat de massamoord op de joden in de Tweede Wereldoorlog het eindpunt was en niet het begin. Het begon allemaal met woorden en groteske beschuldigingen. Daarna volgde een tweede stadium: men problematiseert de aanwezigheid van bepaalde soorten mensen die zich op de verkeerde plaats bevinden en weg moeten, in eerste instantie “naar huis” of elders, als ze maar vertrekken.

In de jaren dertig van de vorige eeuw ontstond de gedachte om de joden te dumpen op het eiland Madagascar voor de kust van Oost-Afrika. De militaire vliegtuigen vol zogenaamd criminele ongedocumenteerden, die nu uit de Verenigde Staten vertrekken, zijn ondertussen een inspiratiebron voor populisten in heel Europa.  Tegelijk verheugt men zich in weer andere kringen over de volledioge ondergang van de settler state, gevestigd door kolonisten die zich de plek van anderen hebben toegeëigend. De zee injagen én de woestijn in jagen: die programma’s bestaan naast elkaar.

Het soort giftig denken dat de vorige keer tot Auschwitz leidde, wordt aan alle kanten - van links tot rechts - genormaliseerd. Daarom moeten fatsoenlijke mensen – van welke politieke overtuiging dan ook – alert zijn op  ontsporingen van het denken niet alleen bij hun tegenstanders maar ook bij hun eigen mensen.

Voor het overige ben ik van mening dat het toeslagenschandaal niet uit de publieke aandacht mag verdwijnen maar de affaire rond het Groninger aardgas evenmin zekeer nu de laatste putten toch open blijven. Tevens noem ik de PVV een extreemrechtse partij.

Beluister het Geheugenpaleis, de wekelijkse podcast van Han van der Horst en John Knieriem over politiek en geschiedenis. Nu: Keizer Trump.