De echte Elon Musk is totaal niet het genie dat de media van hem maakten

Onder het theatrale rookgordijn ligt een consistent patroon: impulsiviteit vermomd als visie, wraakzucht als beleid, ego als kompas.

In Character Limit: How Elon Musk Destroyed Twitter schetsen journalisten Kate Conger en Ryan Mac een onthutsend portret van een man die ooit werd gezien als visionair ondernemer, maar wiens leiderschap inmiddels destructieve trekken vertoont. De biografie leest als een politieke thriller, een tragedie, en een ontnuchterend rapport over hoe macht, technologie en ego samen een gevaarlijke cocktail vormen voor de democratie.

De overname: van obsessie tot overname
Wat begon als frustratie over moderatiebeleid en een obsessieve gebruikersrelatie met Twitter, mondde uit in een overhaaste overname van 44 miljard dollar. Musk beweerde de mensheid te willen helpen. De auteurs leggen echter bloot dat hij vooral hunkerde naar de dopamine van zijn eigen virale tweets. Toen hij zich realiseerde dat hij zich financieel had vertild, probeerde hij zich terug te trekken. Zonder succes. Het resultaat: hij erfde een platform dat hij fundamenteel verkeerd begreep.

Eenmaal aan het roer, hanteerde Musk een vorm van bedrijfsvoering die eerder lijkt op een sociaal experiment dan op management. Hij ontsloeg duizenden medewerkers, schafte schoonmaakdiensten af, en draaide kritieke moderatiefuncties de nek om. Zijn topteam - bestaande uit een inner circle van jaknikkers - beschouwde Twitter als oorlogsbuit. Conger en Mac noemen hen "overwinnende Romeinen". Medewerkers moesten loyaliteitsverklaringen ondertekenen, sommigen werden gevraagd hun eigen collega's te verlinken. Wie weigerde, werd ontslagen of publiekelijk besmeurd, vaak allebei.

Parallellen met zijn rol als ongekozen leider van het Department of Government Efficiency (DOGE) onder Trump zijn onmiskenbaar. Ook daar golden bezuinigingen als heilige graal, ongeacht de gevolgen. Ambtenaren moesten zich ideologisch profileren en onderwerpen aan loyaliteitstoetsen, inclusief vragen als "Op wie stemde u in 2024?"

Vrijheid van meningsuiting: hypocrisie als principe
De grootste ironie is wellicht Musks zelfbeeld als kampioen van de vrije meningsuiting. In werkelijkheid ontmantelde hij Twitters moderatiestructuur onder het mom van vrije expressie, terwijl hij kritiek op zichzelf hardhandig de kop indrukte. Toen hij een Britse grotduiker die zojuist een klas Thaise schooljongens van een naderende dood had gered "pedo guy" noemde, verdedigde hij zich in de rechtbank met het argument dat het slechts een onschuldige "woordenstrijd tussen mannen" was. Dergelijke lichtvaardigheid met serieuze beschuldigingen toont hoe Musk de vrijheid van meningsuiting ziet: als zijn recht om anderen te beledigen, zonder zelf consequenties te dragen.

In zijn rol bij DOGE zette hij dit beleid voort door budgetten te schrappen van programma's die hem politiek niet bevielen, waaronder onderzoekscentra en mensenrechtenorganisaties. Hij gebruikte overheidsgeld om ideologische tegenstanders monddood te maken, terwijl hij het publiek voorhield dat dit juist vrijheid zou bevorderen.

De giftige invloed: van X tot extremisme
Musks invloed reikt inmiddels ver voorbij de Amerikaanse landsgrenzen. Zijn steun aan extreemrechtse figuren en partijen in Europa is zorgwekkend. De voormalige Schotse regeringsleider Humza Yousaf noemde hem recent "een van de gevaarlijkste mannen ter wereld". En terecht. Musk verspreidt openlijk anti-migratieretoriek, islamofobe standpunten, en samenzweringstheorieën, en hij doet dit met de autoriteit van de rijkste man ter wereld.

Yousaf waarschuwde dat Musks gedrag past binnen een wereldwijd patroon waarin invloedrijke figuren met enorme platforms vooroordelen normaliseren en desinformatie verspreiden. Musks expliciete steun voor figuren als Tommy Robinson, Geert Wilders en de Duitse AfD bevestigt dat. Zijn recente virtuele toespraak op een AfD-bijeenkomst, waarin hij opriep om het Duitse schuldgevoel over het naziverleden achter zich te laten, werd scherp veroordeeld door Yad Vashem, Israëls officiële Holocaust-herdenkingsinstelling.

Als Musk in de jaren dertig had geleefd, zo waarschuwde Yousaf, zou zijn retoriek waarschijnlijk een versterking zijn geweest van het opkomend fascisme. De parallel is ongemakkelijk, maar niet vergezocht.

De menselijke kosten van disruptie
De schade blijft niet abstract. In Character Limit worden schrijnende voorbeelden genoemd van medewerkers die zonder pardon hun baan verloren, sommigen midden in een vergadering, anderen via een onpersoonlijke video-oproep. Schoonmaakploegen werden op straat gezet, werknemers moesten hun eigen toiletpapier meenemen. Bij DOGE leidde Musks bezuinigingsdrift onder meer tot situaties waarin gevoelige documenten onbeveiligd rondslingerden omdat federale creditcards voortaan een limiet van één dollar hadden. Budget om de documenten door een veilige shredder te halen was met een druk op de knop afgeschaft.

De angstcultuur die Musk creëerde, waarin kritiek werd bestraft met publieke vernedering of ontslag - wederom: vaak beide - laat zich gemakkelijk vergelijken met autoritaire systemen, niet met moderne techbedrijven. Daisy Kid Henderson, voormalig ingenieur bij USDS, moest vlak voor haar ontslag een lijst opstellen van haar slechtst presterende collega’s. Ze weigerde. Haar ontslag volgde kort daarna, gevolgd door een online lastercampagne.

De technische misvatting
Wat het boek bijzonder vernietigend maakt, is hoe het Musks technische beperkingen genadeloos blootlegt. Tesla en SpaceX waren, zoals de auteurs stellen, problemen van respectievelijk productie en natuurkunde. Twitter daarentegen was een sociaal systeem. Musk begreep dat niet of wilde het niet begrijpen. In plaats van beleid, koos hij voor code. In plaats van moderatie, voor algoritmen. De gevolgen waren voorspelbaar: een exodus van adverteerders, toename van extremisme en haatzaaien en een platform dat technisch instabiel werd.

Ook bij DOGE vertaalde deze simplistische visie zich in rampzalig beleid. Zijn belofte om "2 biljoen dollar" uit de federale begroting te schrappen, zonder enig economisch plan, leidde tot paniek onder beleidsmakers. Veel van de ontslagen werden uiteindelijk teruggedraaid, maar de schade was blijvend. Musk paste de cijfers simpelweg aan om succes te veinzen.

De digitale keizer
Musk presenteert zich als een disruptor, een vrijheidsstrijder, een genie. Maar onder het theatrale rookgordijn ligt een consistent patroon: impulsiviteit vermomd als visie, wraakzucht als beleid, ego als kompas. Conger en Mac trekken de conclusie: Musk is een digitale keizer, naakt paraderend terwijl zijn volgelingen applaudisseren voor onzichtbare kleren.

Wie hem wil begrijpen, moet snappen dat er bij Musk helemaal geen sprake van een plan is. Geen strategie. Alleen een eindeloze stroom van prikkels, tweets, grillen. Dat maakt hem onvoorspelbaar. En gevaarlijk. Zoals Yousaf stelt: "Negeer Musk en de extreemrechtse bewegingen op eigen risico."

Wat voor veel Musk-fans ooit begon als een technologische droom, dreigt voor de grote meerderheid uit te lopen op een politieke en maatschappelijke nachtmerrie. De veruit rijkste persoon op aarde is niet slechts een symbool van een ontspoorde elite, maar een actieve versneller van democratische erosie. En dat dwingt tot een ongemakkelijke vraag: wat gebeurt er als de digitale keizer besluit dat hij ook kroon, troon en zwaard wil?