Het einde van de maakbare samenleving

Of we ooit weer gaan leven alsof er nooit een coronacrisis is geweest kan op dit moment niemand voorspellen. Er zijn genoeg mensen die het hopen, veelal verklaarbaar vanuit hun vroegere situatie: we hadden het goed, wie verlangt er nu naar dat we dat kwijtraken?

Aan de andere kant zijn er mensen die een tegenovergesteld verlangen hebben: dat het milieu duurzaam profiteert van de crisis, dat we nu echt eens online blijven werken, dat vliegreizen in de toekomst realistischer geprijsd zullen gaan worden, etc.

De onzekerheid waar we nu al weken mee worden geconfronteerd roept vragen op, moeilijke vragen vooral. Maar ook vragen die misschien toch maar eens gesteld moeten worden, en die om een antwoord vragen.

Kunnen (of willen) we de strakke planningen terug, die er voor de uitbraak van het virus op de meeste plekken in de samenleving waren? Is de leefstijl die we hadden nog te verdedigen en/of te financieren? Twee voor de hand liggende voorbeelden, en zo zijn er nog talloze relevante vraagstukken.

Als altijd zijn het dwarse denkers die als eersten de ongemakkelijke vragen stellen. Types als Jort Kelder bijvoorbeeld, die wijzen op de economische impact van de beleidskeuzes die gemaakt worden. ‘Maar die is fout’, hoor ik je al denken. Kan zijn, maar hij stelt wel iets aan de orde wat ons allen aangaat. Zoals tegenwoordig al te vaak gebeurt verschuift de discussie te snel naar de persoon die iets aankaart. Het ontbreekt aan onomstreden autoriteit, en de deskundigheid op het gebied van het virus schiet vooralsnog bij iedereen tekort, ook bij de zogenaamde experts. Getallen wijzigen momenteel snel, en betrouwbaar de toekomst voorspellen lukt zelfs de virologen niet. Maar goede vragen stellen kan wel, daar hoef je ook geen opinieleider voor te zijn.

Wat we paradoxaal genoeg vooral zeker weten is dat er grote onzekerheid bestaat door dat virus. En die onzekerheid gaat nog wel even duren De controle over het bestaan die veel mensen dachten te hebben is voor onbepaalde tijd verdwenen. Iedereen wist dat een verkeersongeluk of kwaadaardige aandoening het leven van een individu ieder moment op de kop kan zetten, maar we leefden stiekem alsof dat ons nooit zou gaan gebeuren. En het ging om relatief zeldzame calamiteiten.

Door het coronavirus is het leven van iedereen ineens ingrijpend veranderd. Er is een streep gegaan door de meeste van onze lange termijnplannen. Of we dat leuk vinden of niet doet er niet toe, de situatie waarin we nu verkeren had niemand een paar maanden geleden voorzien.

Of er in het verlengde van de gezondheidscrisis ook nog andere crises ontstaan is nog lang niet duidelijk. Maar de les dat onze samenleving niet zo maakbaar is als we onszelf hadden wijsgemaakt kunnen we nu al wel vast leren.