Het is nu of nooit voor de bedreigde koraalriffen

Koraalriffen zijn voor de meeste Nederlanders toch vooral bekend van snorkelen op vakantie, films zoals Finding Nemo, of documentaires zoals van David Attenborough. Maar voor een groot deel van de armste mensen op Aarde zijn ze onvervangbaar als bron van inkomsten, of zelfs hun dagelijkse voedsel, door visserij of toerisme. De koraalriffen kunnen hierin voorzien door een opvallend hoge biologische activiteit gebaseerd op de koralen die het rif vormen.

Deze essentiële ecosystemen worden nu echter bedreigd door opwarming van de oceanen. Terwijl wij ons druk maken over Jesse Klavers papadag, of de volgende twitterflater van Donald Trump, zijn koraalriffen wereldwijd aan het afsterven met dus niet alleen gevolgen voor het lokale leven, maar ook voor al die mensen die van daarvan afhankelijk zijn. Na een extreem schadelijk 2016 luiden Australische wetenschappers nu voor het tweede jaar op rij de noodklok. Het groot barrièrerif bij Australië verkeert wederom in te warm water waardoor er een tweede massale koraalverbleking optreedt. Na het noordelijke deel in 2016 wordt nu vooral het middendeel getroffen. Door deze opeenvolgende gebeurtenissen is nu twee derde van het 2300 kilometer lange rifsysteem aangetast. Zulke massale verbleking in opeenvolgende jaren is nog nooit waargenomen en het beperkt zich niet alleen tot Australië. Wereldwijd wordt verbleking waargenomen en als dit de resultaten zijn van het best bestudeerde koraalgebied ter wereld, dan kunnen we er vanuit gaan dat de gevolgen elders ook dramatisch zijn.

Hoe komt de verbleking? Koraalriffen zijn zulke kleurrijke gebieden vol leven door een wonderbaarlijke samenwerking tussen de koralen en kleine plantjes. Deze plantjes, of “algjes”, geven hun koraalgastheer een soort sportdrank vol suikers die het koraal gebruikt als energie voor het bouwen van zijn kenmerkend kalkskelet waar alle andere dieren, die koraalriffen zo bijzonder maken, in wonen. De samenwerking tussen koraal en algjes waar het skelet uit voorkomt, is echte topsport voor de algjes. Als het water waar ze in wonen te lang te warm is, raken de algjes overbelast. De algjes geven dan irriterende stoffen af (o.a. waterstofperoxide) waarop het koraal de algjes uitstoot. Hierdoor verliest het koraal niet alleen zijn kleur (het verbleekt), maar is het dan ook zijn belangrijkste bron van energie kwijt zodat het koraal verzwakt achterblijft. Koralen kunnen nieuwe algjes opnemen als de temperatuur snel daalt, maar als dat te lang op zich laat wachten, gaan de koralen dood.

Wereldwijde verbleking Door de klimaatverandering warmen de oceanen langzaam op. Hierdoor ervaren de koralen steeds vaker te warme periodes. Als deze warmte op veel plaatsen ter wereld voorkomt, dan kan dit leiden tot een “massale verbleking” waarbij koraalriffen wereldwijd beschadigd raken. Op dit moment zitten we in de derde massale verbleking (de vorige waren in 1998 en 2002). Maar de huidige is veel erger dan eerdere. Van over de hele wereld komen al drie jaar meldingen van verbleking binnen. Vooral deze ongekend lange duur geeft koraalrifbiologen reden tot zorg. Zonder een basis van gezonde koralen brokkelt een koraalrif af waardoor veel andere soorten ook verdwijnen en de “dienstverlening” van het rif aan lokale mensen stagneert.

Bescherming? Het beschermen van een koraalrifsysteem zoals in Australië vergt een gecoördineerde aanpak van de overheid. Helaas heeft de Australische regering tientallen jaren niets gedaan met de waarschuwingen van wetenschappers dat deze massale sterfte ging gebeuren. Zelfs nu het grootste en beroemdste koraalrif ter wereld voor hun ogen afsterft, probeert de regering te verbloemen dat dit gebeurt om toeristische en industriële belangen te beschermen. Een UNESCO rapport werd aangepast om de bedreiging van het groot barriererif te verbergen en lokale politici spreken wetenschappers tegen door hun duikvakantie op een wat gezonder rif gelijk te stellen aan stapels peer reviewed publicaties. Topwetenschappers zeggen dat het goed mogelijk is dat de riffen van de wereld in 2040 weg zijn. Willen we dit voorkomen, dan moeten de regeringen van de wereld snel actie ondernemen tegen klimaatverandering. De koraalriffen zijn als kanaries in de kolenmijn. Ze geven ons een eerste beeld van wat er met de ecosystemen op aarde kan gebeuren als we niet nu vol inzetten op het begrenzen van de klimaatverandering.