Het is tijd voor een hernieuwde klassenstrijd

Nu zijn we in een neofascistische situatie beland en moeten we daar een passend antwoord op proberen te vinden.

Op het moment staat onze wereld in brand. Ik had niet verwacht dat fascisme en oorlog na het einde van WOII een comeback zouden maken. Na de akkoorden die de kernwapens de wereld uithielpen en het beëindigen van de Vietnamoorlog en de Koude oorlog had ik er alle vertrouwen in dat zelfs een door (een beteugeld) kapitalisme gedomineerde de wereld een relatief vredige toekomst tegemoet zou gaan.

Wat is er in vredesnaam aan de hand en wat kunnen we doen om het tij weer te keren?

Als we de dertiger jaren vergelijken met deze tijd, valt het op dat de mensen toen en nu het slachtoffer werden van de gevolgen van de economische crises die heersten.

Het fascisme in de jaren dertig kon juist gedijen in Europa, omdat overheden te weinig deden om mensen te beschermen tegen de gevolgen van de economische crisis, niet omdat ze teveel deden. Die geschiedenis herhaalt zich nu met het populisme van Trump [Jonathan Witteman, Econoom Joseph Stiglitz ziet hoe de geschiedenis van de jaren dertig zich herhaalt: ‘Donald Trump is veel erger gebleken dan ik had verwacht’, interview, de Volkskrant, 23.11.2024]

Dat maakte de weg vrij voor populisten die bepaalde groepen de schuld gaven van de ellende en gouden bergen beloofden als zij aan de macht zouden komen. Zij appelleerden aan ultranationalistische sentimenten en verheerlijkten geweld.

Het grootkapitaal gooide het op een akkoordje met deze fascistische politieke bewegingen en besloot hen te ondersteunen, ook financieel. Als we zien hoe bijvoorbeeld Fritz Thyssen van technologiebedrijf ThyssenKrupp de NSDAP van geld voorzag, doet dat erg denken aan de manier waarop miljardair Elon Musk Trump met vele dollars heeft gesteund.

Het bedrijfsleven is altijd bang dat tegenstanders van het kapitalisme op een of andere manier de politieke macht veroveren. Als er dan populisten opstaan die zich tegen socialisten afzetten, kunnen zij op hun sympathie rekenen. Ook hier is het optreden van Elon Musk illustratief.

Nu hebben de kapitalisten zich, zeker vanaf de tachtiger jaren, geen serieuze zorgen hoeven maken over de politieke koers van de arbeiderspartijen. In ons land hebben de sociaal-democraten hun “ideologische veren afgeschud” (Wim Kok) en gooiden het op een akkoordje met de liberalen.

De periode die daaraan vooraf ging van 1945-1980 was een tijd van relatieve harmonie tussen kapitaal en arbeid, een soort wapenstilstand. Het kapitaal betaalde stevig belastingen (in de VS tarieven van meer dan 90%) waardoor de verzorgingsstaat goed kon functioneren.

Dan zie je dat na een periode van relatieve harmonie tussen kapitaal en arbeid de verhoudingen met de opkomst van het neoliberalisme zijn verhard. Daarna kreeg het kapitaal van de politiek de neoliberale wind mee en gingen de belastingentarieven weer omlaag en werd de verzorgingsstaat uitgekleed.

Nu zijn we in een neofascistische situatie beland en moeten we daar een passend antwoord op proberen te vinden. En dan lijkt het me een goed idee om de klassenstrijd uit de mottenballen te halen, zoals je dat momenteel in Frankrijk ziet gebeuren. Onder leiding van de vakbonden vinden daar massale politieke demonstraties en stakingen plaats.

Als de arbeiders ook zouden overgaan op bedrijfsbezettingen en hun fabrieken omtoveren in coöperaties in zelfbeheer, staan we aan de rand van een transformatie naar een menselijk economisch stelsel dat tevens onze planeet leefbaar houdt.

Dan zouden om de nieuwe situatie politiek te consolideren een stelsel van verschillende, via loting samengestelde, Burgerberaden kunnen worden ingesteld. De beweging van de ‘Gele Hesjes’ eiste dat op de barricaden in 2019 ook  al. Dat leidde tot het succesvolle nationale Burgerberaad over het Klimaat (Convention Citoyen pour le Climat). Het lijkt van doorslaggevend belang dat beide ontwikkelingen elkaar kunnen versterken.