Het leven van Amanda Gorman heeft overeenkomsten met de jeugd van Sigrid Kaag

Nu Marieke Lucas Rijneveld zich teruggetrokken heeft als vertaler van The Hill We Climb is er een zoektocht gaande naar een of meer opvolgers. Tegelijk vindt er een publieke discussie plaats over de voorwaarden waaraan je moet voldoen om dat gedicht op een behoorlijke manier in het Nederlands over te zetten. Dat kan het best gebeuren – zo schrijven sommigen – door een vrouw van kleur die op grond van persoonlijke ervaringen kan invoelen wat de Amerikaanse dichteres Amanda Gorman heeft meegemaakt. Je gaat dan om met Plutarchus te spreken op zoek naar parallelle levens. De laatste tijd wordt benadrukt dat het daarbij niet om huidskleur gaat. “Witheid” is hoogstens een belangrijke indicatie dat je voor deze taak beneden de maat blijft.

Amanda Gorman groeide met haar tweelingzus op in een éénoudergezin. Vader was al snel achter de horizon verdwenen. Moeder Joan Wicks verdiende haar brood als lerares. Thuis heerste een intellectuele sfeer. Literatuur en schoonheid stonden hoog in het vaandel. Amanda noch haar zus kregen grip op de afstandsbedieningen. De televisie stond vaker af dan aan. Toen Amanda een spraakgebrek ontwikkelde, zorgde Wicks meteen voor professionele hulp. Ook haar overgevoeligheid voor geluid werd snel en tijdig vastgesteld.  Joan Wicks is net zo’n krachtfiguur als haar dochter, constateerde de journaliste Jen McGuire.

Ook de buurt inspireerde. In een interview met de New York Times  vertelde Amanda enthousiast: “ I grew up at this incredibly odd intersection in Los Angeles, where it felt like the black ’hood met black elegance met white gentrification met Latin culture met wetlands. ” Haar buurt maakt deel uit van het stadsdeel Watts dat in de jaren zestig en zeventig een slechte reputatie genoot vanwege rassenrellen en bendegeweld. Inmiddels is er het nodige gedaan om het gebied op een hoger peil te brengen. Dat wordt met wisselend succes bekroond. Kennelijk heeft Amanda Gorman gezien haar getuigenis in een verbeterde buurt gewoond.

Op school behoorde zij meteen tot de besten. Geen wonder als je door je moeder in taal en literatuur wordt ondergedompeld. Naar eigen zeggen werd haar ambitie gaande gemaakt, toen zij als veertienjarige jeugdgedelegeerde bij de Verenigde Naties een speech bijwoonde van Malala  Yousafzai. Na het middelbaar onderwijs, deed Amanda Gorman het undergraduate programme sociologie op Harvard. Ze werd toegelaten tot het zeer exclusieve studentengenootschap Phi Beta Kappa, waar je alleen maar met de hoogste cijfers en een krachtige persoonlijkheid binnenkomt.

Op zestienjarige leeftijd publiceerde Amanda Gorman haar eerste bundel The one for whom food is not enough. Ze werd gekozen tot de eerste poet laureate van Los Angeles en daarna tot national youth poet laureate. Ze werd dus een soort dichter des vaderlands. Daarna ging het pijlsnel bergopwaarts met haar carrière. Tussenbeide manifesteert Amanda Gorman zich ook als model. Ze heeft een contract getekend met IMG Models waar ook Bella Hadid voor werkt. Niet gek allemaal voor een 22-jarige maar ze heeft ook alles mee gehad. Tweelingzus Gabrielle  is inmiddels afgestudeerd aan de School of  Film and Television van de University of California  Los Angeles. Zij heeft zich gespecialiseerd als scenarioschrijfster. Geen vreemde keuze als je zo dicht bij Hollywood opgroeit.

Met welke bekende Nederlander is Amanda Gorman te vergelijken? Wellicht is dat Sigrid Kaag. Zij groeide ook op in een lerarengezin. Haar moeder worstelde met het leven, haar vader doceerde muziek op een middelbare school waar zijn vak niet serieus genomen werd. Dat bezorgde Kaag ondanks de cultureel stimulerende omgeving een moeilijke jeugd. Niettemin slaagde zij met vlag en wimpel voor de middelbare school. Daarna behaalde zij een graad in Midden-Oosten-studies aan de Amerikaanse Universiteit in Cairo om haar opleiding te bekronen met een masters-graad internationale betrekkingen in Oxford en nog eentje in politiek en economie van het Midden-Oosten aan de universiteit van Exeter. Vervolgens trad ze in dienst bij de Verenigde Naties en the rest is history.

Vrouwen van kleur krijgen te maken met micro-agressies. Dat twijfelachtige voorrecht geniet ook Sigrid Kaag. Als hoogblonde vrouw uit een land dat een pro-Israëlisch beleid voert, zal dat zeker haar deel zijn geweest in Cairo. Haar huwelijk met een Palestijnse man staat er voor garant dat zij met haar gezin in Nederland regelmatig mikpunt is van discriminatie en beledigingen op grond van afkomst en partnerkeuze. Kaag zal in de levensloop van Amanda Gorman veel herkennen. Zou dat haar kwalificeren als ideale vertaler voor The Hill we climb ?

De poëzie van Amanda Gorman heeft een emancipatoir karakter. Ze probeert de stem te zijn van de ontrechten in de ghetto’s voor wie de toegang tot de Amerikaanse droom bij alle uitgangen wordt versperd. Zij doet dat niet op grond van eigen ervaringen maar van haar waarnemingen en invoelingsvermogen. Haar literaire en theatrale talenten zorgen er voor dat haar publiek die stem niet alleen verstaat maar ook graag hoort.

In het werk van Amanda Gorman komt steeds de gedachte naar voren dat je het zélf moet maken en dat je het leven in eigen hand moet nemen. Heel Amerikaans maar tegelijk heeft zij makkelijk praten met zo’n opvoeding, zulke talenten en zulke contacten. Zij is niet in een omgeving zonder boeken opgegroeid waar de hele dag pulp-televisie wordt gekeken en je ook nog eens mee kunt genieten van de muziekkeuze der buren omdat je in een gehorige flat in Amsterdam-West woont.

Toch is het geluid van Amanda Gorman oprecht en authentiek. Ondanks het feit dat zij van kinds af aan in een intellectuele omgeving opgroeide. Ondanks het feit dat haar serieuze handicaps onmiddellijk op een juiste wijze werden gediagnosticeerd en aangepakt. Ondanks het feit dat zij altijd naar particuliere scholen ging. Zo kunnen ook vertalers haar gedichten oprecht en authentiek overzetten zonder dat hun levensloop parallellen vertoont met die van Amanda Gorman of met wat zij aanklaagt en beschrijft.

Voor het overige ben ik van mening dat de toeslagenaffaire niet uit de publieke aandacht mag verdwijnen. En evenmin de zaak rond het Groningse aardgas.