Het nieuws draait te veel om de macht, en te weinig om ons

Juist in verkiezingstijd moeten journalisten zich niet laten meeslepen door Den Haag.

Waar zou het in verkiezingstijd om moeten draaien? Om de zorgen van de kiezers en de grootste uitdagingen van dit moment, of om de agenda van de macht en de spins vanuit de politiek? Een antwoord lijkt overbodig; natuurlijk draait het om ons. Maar als je afgaat op de verslaggeving in Nederland, blijkt niet de burger centraal te staan, maar Wilders en Yesilgöz. Zij bepalen het gesprek, niet de kiezer. En de journalistiek volgt. Dat blijkt uit een analyse van de verslaggeving in het NOS journaal van het afgelopen anderhalf jaar.

De crises in Nederland stapelen zich op, maar het gaat steeds maar weer om die ene ‘crisis’ - de enige die tussen aanhalingstekens moet worden gezet omdat er niet zo gek veel aan de hand is: de ‘migratiecrisis.’ Zelfs wanneer Nederlanders in peilingen keer op keer aangeven zich evenzoveel of zelfs meer zorgen maken over wonen, koopkracht en klimaatverandering, blijft migratie het dominante onderwerp in de media. Niet omdat het maatschappelijk urgenter is, maar omdat rechtse politici het tot het belangrijkste onderwerp willen maken.

Dit is precies waar de Amerikaanse professor in de journalistiek Jay Rosen al jaren voor waarschuwt. “The problem with election coverage is that it’s centered around the people in power, not around the people that those politicians are supposed to be serving.” Rosen pleit daarom voor een ‘citizens agenda’ - een journalistiek die in verkiezingstijd niet achter de macht aanloopt, maar begint bij de zorgen van de burger. Maar dat is dus niet wat er gebeurt.

Dat is ook terug te zien in de analyse van wie er aan bod komt bij het NOS journaal - het belangrijkste nieuwsmedium en het meest bekeken tv-programma in ons land. Premier Schoof voert begrijpelijkerwijs het lijstje aan, als eindverantwoordelijke in Den Haag. Maar daarna komt niet oppositieleider Timmermans, maar Geert Wilders. Wilders, die met zijn PVV de grootste partij van de regeringscoalitie vormde, kreeg alle ruimte om zich op te werpen als de eigen oppositie ertegen. Timmermans - de daadwerkelijke oppositieleider - komt er bekaaid vanaf. 

Ook als we kijken naar de verslaggeving van ‘crises’ blijkt het woord bij het journaal vooral in combinatie met migratie genoemd te worden. Niet bij de wooncrisis, niet bij klimaatverandering, en niet als het gaat over de stikstofuitstoot die de Nederlandse economie inmiddels tientallen miljarden kost. Alleen als het de macht uitkomt, noemen we iets een crisis. En dat is geen toeval. Dat is framing. De journalistiek neemt de woorden van de macht over, en wast deze (onbedoeld) wit. Migratie is dan niet langer een onderwerp - een van velen - maar dé crisis.

Journalistiek is geen doorgeefluik. Zeker in verkiezingstijd vraagt het werk van verslaggevers om keuzes: wat krijgt aandacht, welk onderwerp verdient urgentie? En die afweging dient te beginnen bij de kiezer, de burger. En die afweging moet gemaakt worden op basis van de feiten: wat zijn serieuze problemen, en wat is spin? Laat het in deze verkiezingen gaan om de burger en de feiten, niet om de parallelle wereld waar een deel van Den Haag ons een rad voor de ogen probeert te draaien. Want weet je waar de Nederlandse burger zich sinds kort nog meer veel zorgen over maakt? De democratie.

*Voor dit onderzoek zijn 409 uitzendingen van het Journaal bekeken in de periode tussen 16 februari 2024 en 21 juni 2025. Omdat het journaal meerdere keren per dag wordt uitgezonden is er één uitzending per dag bekeken, doorgaans de laatste op de dag. Op basis van de ondertitelingsbestanden is een analyse gemaakt of een politicus aan bod kwam in de uitzending, of er over een ‘crisis’ werd gesproken en of een belangrijk onderwerp (op basis van een gemiddelde van de Eurostat-peilingen van lente 2024, winter 2024 en lente 2025) aan bod kwam. Voor deze onderwerpen zijn telkens meerdere relevante woorden en woordcombinaties onderzocht (zoals bijvoorbeeld ‘woningtekort’, ‘woningnood’, ‘woningmarkt’ en ‘stijgende huren’). Voor de crisis-analyse is gekeken in hoeverre het woord ‘crisis’ in dezelfde context (lees: binnen vijftig opeenvolgende woorden) als een van de onderwerpen aan bod is gekomen. Sommige onderwerpen die de burgers volgens Eurostat belangrijk vinden, zoals de ‘staat van de democratie’ (19%), ‘de internationale situatie’ (18%), en ‘gezondheidszorg’ (6%) zijn niet meegenomen omdat ze zich niet voor een eenduidige analyse laten lenen. Wel is er een categorie toegevoegd voor woorden in relatie tot de regering (‘kabinetscrisis’). Wanneer een crisis zowel in het kader van het kabinet als in het kader van migratie genoemd werd (zes maal) is dat bij beide kaders niet meegenomen. Voor meer informatie over de analyse kan je de auteur DM-en. De dataset is alleen onder voorwaarden in te zien.