Het vertrouwen in de politiek opnieuw beschaamd

Opportunisten doen alsof ze een discussie voeren over democratische principes

De coalitie probeert de pensioen- en de pandemiewetten nog snel door de oude Eerste Kamer te jassen voor de nieuwe aantreedt. De tegenstanders van beide voorstellen noemen dat ondemocratisch. Die vinden dat zulke belangrijke wetten behandeld moeten worden in een gezelschap dat de huidige politieke indeling van het Nederlandse volk weergeeft en niet die van meer dan vier jaar geleden. Dat kan gemakkelijk door de behandeling van deze onderwerpen over de verkiezingen voor de Eerste Kamer heen te tillen.

Uiteraard gaat dat niet door. Daar zorgt het politieke klimaat voor. Dat laat geen ruimte voor een zuivere discussie over politieke principes zonder dat daar opportunisme aan te pas komt. Niet dat hij er de uitvinder van is maar de machtspoliticus Rutte laat al meer dan twaalf jaar niet toe dat over belangrijke onderwerpen door gekozen volksvertegenwoordigers beslissingen worden genomen als de boel niet eerst binnenskamers is afgetimmerd door nauwkeurige afspraken in het regeringsakkoord, onderling overleg met de partners, gelegenheidsbondjes met bepaalde oppositiepartijen en liefst ook als er in geheim overleg met belanghebbenden en lobbyclubs tot een soort overeenstemming is gekomen. We hebben gezien hoe dat ging met het klimaat en we zien nu de wanhopige pogingen om dat in de stikstofkwestie voor elkaar te brengen. Zo zijn er nog veel meer voorbeelden

Dit heeft meer met regentenpraktijken uit de achttiende eeuw te maken dan met democratie. Het is dan ook totaal in strijd met de uitgangspunten van Johan Rudolph Thorbecke, de schepper van ons parlementaire stelsel aan wie nog zo vaak lippendienst wordt bewezen. In deze bestuurlijk-pragmatische aanpak zijn de uitgangspunten van het liberalisme of de scheiding van uitvoerende en wetgevende macht volkomen zoek geraakt. Op deze manier is het debat in de volksvertegenwoordiging een ritueel sluitstuk dat nu eenmaal onvermijdelijk is, wil een wet uiteindelijk met de handtekening des konings in het Staatsblad belanden. Dit slotakkoord kan in de oude Eerste Kamer niet tot panne leiden maar in de nieuwe wel. Vandaar de haast.

Tegelijk valt er iets te zeggen voor de stelling dat de agenda van de Kamers los hoort te staan van verkiezingsdata. Het zou immers onzuiver zijn om de behandeling van voorstellen uit te stellen of juist naar voren te schuiven met het oog op de politieke machtsverhoudingen. Dat zou in deze visie pas opportunisme zijn.

Het debat dat plaats vond over de behandeling van de pensioen- en de pandemiewetten heeft niets te maken met de beginselen of de kwaliteit van de democratie. Weliswaar wordt de schijn gewekt dat het zo gaat maar we hebben te maken met pure machtspolitiek. De scheidslijnen van het debat volgden namelijk de grenzen tussen de voor- en de tegenstanders van beide wetten. Zij kiezen niet uit beginsel partij in dit debat maar uit opportunisme. Geen voorstander van de pensioenwet zal voor behandeling door de nieuwe kamer zijn en geen tegenstander zal zich daarbij aansluiten.

Daardoor leidt het aanzien van de politiek opnieuw ernstige schade.

Voor het overige ben ik van mening dat het toeslagenschandaal niet uit de publieke aandacht mag verdwijnen en de affaire rond het Groninger aardgas evenmin.

Beluister Het Geheugenpaleis, de wekelijkse podcast over politiek en geschiedenis door Han van der Horst en John Knieriem. Nu: de zegeningen van de Nederlandse Bank.