Ho, ho, Klaas Dijkhoff. Niet zo snel

Voordat Dijkhoff "voor ons Nederland" aan de slag gaat, zou hij misschien eerst zijn eigen partij eens flink de waarheid moeten vertellen.

Met veel fanfare presenteert Klaas Dijkhoff zijn nieuwe actiegroep 'Voor Ons Nederland' (VON), bedoeld om "anti-democratische bewegingen" tegen te gaan en "de stille meerderheid een megafoon" te geven. Een nobel doel, zou je zeggen. Maar ho, ho, meneer Dijkhoff. Niet zo snel.

Het is bijna surrealistisch om te zien hoe de voormalige VVD-fractievoorzitter nu de rol van democratische redder op zich neemt, terwijl hij jarenlang onderdeel was van een partij die methodisch de fundamenten van onze sociale rechtsstaat heeft ondermijnd. Dijkhoff wil "vooruit kijken" en "draagvlak en oplossingen" bieden, maar vergeet daarbij wel gemakkelijk zijn eigen verleden en dat van zijn partij.

Laten we even niet vergeten dat de VVD, waar Dijkhoff van 2010 tot 2021 Kamerlid en vier jaar fractievoorzitter was, de laatste veertien jaar de architectonische hoofdrol speelde in de systematische afbraak van sociale voorzieningen. Onder vier kabinetten-Rutte verdwenen bijna tweehonderdduizend sociale huurwoningen, werd er rigoureus bezuinigd op onderwijs, zorg en cultuur, en werd de publieke sector vakkundig uitgekleed.

VVD-minister Stef Blok sprak er zelfs trots over dat hij "de eerste VVD'er was die een heel ministerie heeft doen verdwijnen", doelend op de volkshuisvesting. Het resultaat van anderhalf decennium non-stop de VVD aan de knoppen is een woningcrisis, een zorgcrisis, en een toenemende ongelijkheid die de bodem vormt waarop populisme gedijt.

Nog pijnlijker is hoe Dijkhoff nu de democratische waarden verdedigt, terwijl hij zelf in 2018 voorstelde om mensen uit "probleemwijken" dubbel zo hard te straffen voor hetzelfde misdrijf. Hij definieerde deze wijken expliciet als gebieden met "veel mensen van niet-westerse afkomst". Dit postcode-racisme, zoals critici het terecht noemden, was een frontale aanval op het gelijkheidsbeginsel, de hoeksteen van elke democratie.

Dijkhoff pleitte destijds feitelijk voor apartheidswetgeving naar Deens voorbeeld. Dat iemand die bereid was het gelijkheidsbeginsel af te schaffen nu de democratie wil verdedigen, klinkt als een mooi voortschrijdend inzicht, maar vergeef me als ik niet direct langs de lijn sta te juichen.

Dijkhoffs keuze voor de naam "Voor Ons Nederland" is op zichzelf al veelzeggend. Het is precies de retoriek die populistische bewegingen altijd hanteren: wij versus zij, het 'echte' volk tegen de elite. Het doet denken aan de taal van Pim Fortuyn, die met zijn "Nederland voor de Nederlanders"-retoriek de toon zette voor een generatie populisten. Ook Geert Wilders bouwde voort op dit soort taalgebruik, net als Rita Verdonk. Ook Dilan Yesilgöz wilde “vooruit” kijken.

Dijkhoff wil dus het populisme bestrijden met... populistische retoriek. Het is een ironische keuze voor iemand die beweert de democratie te willen redden van anti-democratische bewegingen. Misschien had hij beter kunnen beginnen met een kritische blik op zijn eigen communicatiestrategie.

Begrijp me niet verkeerd, het is positief dat een deel van de VVD blijkbaar afstand wil nemen van rechts-populisme. In tijden waarin het fascisme opnieuw zijn lelijke kop opsteekt in Europa, de VS en elders, hebben we alle democratische krachten hard nodig. Maar Dijkhoffs beweging blijft opvallend vaag over welk specifiek rechts-populisme ze nu eigenlijk bestrijdt.

Gaat het om de koers van Dilan Yesilgöz, die de VVD nog verder naar rechts stuurde? Om de samenwerking met Geert Wilders' PVV in het huidige kabinet? Of misschien om het immigratiediscours dat de VVD zelf jarenlang heeft aangewakkerd? Deze specifieke benoeming ontbreekt volledig in Dijkhoffs betoog. Waarschijnlijk omdat een eerlijke analyse zou betekenen dat hij zijn eigen partij en verleden ter discussie moet stellen.

Voordat Dijkhoff "voor ons Nederland" aan de slag gaat, zou hij misschien eerst zijn eigen partij eens flink de waarheid moeten vertellen. Want als je echt gelooft dat er een probleem is met anti-democratische krachten in Nederland, dan zou je misschien eens beginnen bij de partij waar je zelf jarenlang deel van uitmaakte.

Als je veertien jaar lang sociale voorzieningen afbreekt, de publieke sector uitholt en vervolgens de schuld geeft aan "luie ambtenaren" en "profiteurs", dan kweek je precies het anti-establishment sentiment dat populisten uitbuiten. Als je vervolgens ook nog eens discriminatoire voorstellen doet gebaseerd op afkomst en woonplaats, dan ondergraaf je actief het vertrouwen in de rechtstaat.

Dijkhoffs nieuwe beweging was geloofwaardiger geweest als hij was begonnen met een eerlijke analyse van hoe zijn eigen VVD heeft bijgedragen aan de crisis van het democratische vertrouwen. In plaats daarvan krijgen we weer een nieuwe denktank met mooie intenties maar zonder de moed om in de spiegel te kijken.

Dus, Klaas Dijkhoff. Voordat je de democratie gaat redden, zou je eerst eens kunnen beginnen met excuses aan alle mensen die zijn getroffen door het beleid dat jij mee hebt vormgegeven. Echte democratie begint met eerlijkheid, ook over je eigen aandeel.