Hoe centrism bias post-truth politics voedt

Centrism bias, de overtuiging dat de waarheid altijd “ergens in het midden” ligt, klinkt op het eerste gezicht redelijk. Maar in de praktijk creëert het een vals evenwicht: extreemlinks en extreemrechts worden als even gevaarlijk voorgesteld, ook al spreken de feiten dat tegen.

Vanochtend werd ik daar weer aan herinnerd. Tijdens het ontbijt las ik een NRC-interview met SGP-voorman Chris Stoffer. In dat gesprek zag hij geen verband tussen de opruiende taal van Wilders en de rellen, stelde hij dat extreemlinks net zo gevaarlijk is als extreemrechts, en schoof er tussen neus en lippen door nog een waarschuwing voor “het gevaar van de islam” tussendoor. Wat mij vooral trof, was niet de voorspelbare retoriek, maar het nuanceren van het geweld en het onbenoemd laten van het daadwerkelijke probleem. Daarmee omarmt een gevestigde partij opnieuw een strategie uit de post-truth politics: het negeren of zelfs buigen van feiten, tot ze passen in je eigen ideologische frame.

De feiten zelf zijn namelijk duidelijk. Zowel de NCTV als de AIVD waarschuwen al jaren dat een grote binnenlandse dreiging uit de rechts-extremistische hoek komt. Dit weekend bleek opnieuw hoe georganiseerd deze groepen zijn en hoe weinig ze schromen om geweld te gebruiken.

Ondertussen signaleren de diensten vanuit de linkse flank vooral intimidatie, vernieling en online radicalisering, maar nauwelijks grootschalig geweld. Toch zien we in het politieke debat dat juist links wordt geproblematiseerd. Zo stemde de Tweede Kamer onlangs in met een voorstel om Antifa als terroristische organisatie aan te merken. Dat Antifa geen organisatie is, doet er blijkbaar niet toe.

Een fout die makkelijk te maken is, kent zijn oorzaak in centrism bias: het idee dat extremen altijd even ver van het midden staan en dus even gevaarlijk moeten zijn. Dit creëert een vals evenwicht. En dat frame wordt deze week volop politiek ingezet. Maar niet zonder consequenties.

Politieke reacties die dit frame versterken, normaliseren in dit geval geweld en legitimeren gevoelens in anti-institutionele kringen. Wat ooit begon als een bedreiging voor de democratie vanuit populistische partijen, wordt inmiddels door gevestigde politici versterkt. We kijken niet langer machteloos toe hoe de democratie afbrokkelt, maar een groot deel van de partijen graaft actief mee.