Hoe de dodenherdenking politiek en leeg geworden is

Door aandacht te vragen voor hun eigen gruwelijke geschiedenis, probeerden zionisten de aandacht af te leiden van het geweld dat zij anderen aandeden.

We hebben een kabinet dat pleit voor minder bureaucratie en een teruggetrokken overheid en tegelijk wordt er steeds meer politiek gemaakt. Minister Faber maakte van de lintjesregen een politieke discussie, ze grijpt in als kinderen van een azc een dagje naar de Efteling kunnen en zij en haar collega’s proberen steeds meer te bepalen wie waarvoor mag demonstreren en welke sprekers er wel of niet welkom zijn. En als rechters hen in het ongelijk stellen komt daar vanuit de minsters weer een reactie op. Dit leidt dan soms tot Kamervragen en om die te beantwoorden moet er een hele rij ambtenaren aan het werk gezet worden. Zo houdt dit kabinet zich vaak bezig met onzinnige dingen en maakt zij haar werkgebied dus onnodig groot. Dat is nogal incongruent. Volgens mij ziet een teruggetrokken overheid er anders uit.

Ik ben overigens zelf voor een meer actieve overheid. Ik geloof namelijk niet dat de samenleving of de markt zelf zorgt voor meer kansengelijkheid, minder discriminatie en racisme, eerlijke inkomens, belastingen naar draagkracht en een rechtvaardige verdeling van lusten en lasten. Daarvoor zijn mensen te zelfzuchtig en te veel gericht op hun eigen belang en te weinig bezig met het algemeen belang, het beschermen van en opkomen voor kwetsbaren en met de langere termijn. We zien dat nu overal om ons heen. Rijke mensen en ondernemers weigeren belasting te betalen, werkgevers verwachten dat de overheid het magere loon dat ze betalen compenseert in de vorm van toeslagen en de gewone mensen grossieren ondertussen in het uitslaan van racistische taal en het etaleren van hun onverdraagzaamheid.

En dan is het vandaag dodenherdenking. Dat is de laatste jaren ook beladen. Direct na de oorlog werd de dodenherdenking in het leven geroepen om de omgekomen verzetsstrijders te herdenken, vanaf de jaren vijftig kwamen daar andere soldaten en gevallen burgers bij en vanaf de jaren zestig is er specifieke aandacht voor de 100.000 joodse Nederlanders die zonder ingrijpen van burgers, overheid en ons koningshuis werden deporteerd naar de kampen. Vanaf toen werd de dodenherdenking ook een moment van spijt en schaamte voor de jodenvervolging. In die periode werd ook het Anne Frank Huis geopend en kwam er steeds meer aandacht voor het lot van de joodse Nederlanders en hoe zij door vrijwel alle Nederlanders aan hun lot werden overgelaten.

Er werd toen, midden jaren zestig, al gefluisterd dat het niet toevallig was dat de groeiende aandacht voor de Holocaust ongeveer parallel liep met het toenemende geweld tegen Palestijnen in de bezette gebieden. Door aandacht te vragen voor hun eigen gruwelijke geschiedenis, probeerden zionisten de aandacht af te leiden van het geweld dat zij anderen aandeden. Dat speelt ook nu nog. Als je kritiek levert op het ongekende geweld van Israël in de Palestijnse gebieden krijg je dikwijls het verwijt antisemiet te zijn en van de Holocaust niets begrepen te hebben. Zo is er ondertussen een treintje ontstaan; de Holocaust wordt gebruikt (of misbruikt) om het geweld tegen Palestijnen te rechtvaardigen en de Israëlische premier Netanyahu heeft dit geweld nodig om in het zadel te blijven en niet veroordeeld te worden voor grootscheepse fraude en corruptie.

Op die manier is de dodenherdenking in de loop der jaren ook politiek geworden en voert de herdenking op de Dam een campagne om het ene geweld superieur te verklaren aan het andere. Aan die strijd om wie het grootste slachtoffer van leed is doe ik niet meer mee. Zeker niet nu zoveel mensen vergeten lijken dat Nederland voor, tijdens en na de oorlog voor het grootste deel onverschillig was voor het lot van de joden en nu niet inzien dat de jodenhaat is ingeruild voor moslimhaat. Onder het nieuwsbericht over het afgelaste bezoek aan de Efteling las ik al reacties waarin de asielzoekers ‘ongedierte’ en ‘woestijnratten’ werden genoemd. Precies zo noemden Hitler en zijn nazi’s de joden negentig jaar terug. Mensen die dit uiten zijn zich waarschijnlijk niet eens bewust van hun racistische drek en onverdraagzaamheid. Vanavond zijn zij ongetwijfeld twee minuten stil en schudden zij het hoofd voor de honderdduizend joden waar tachtig jaar geleden niemand naar omkeek.

Zo is de dodenherdenking leeg geworden. We zwijgen straks voor de slachtoffers van toen en zijn stil over de slachtoffers van nu. Ik kies er voor dit laatste niet te doen. Ik hekel oorlogstaal en onverdraagzaamheid en zal daarom blijven roepen om vrede, rust en solidariteit. Aan onze traditionele dodenherdenking doe ik niet meer mee. Dat heeft met gedenken en ‘nooit meer’ immers niets te maken.