Hoe een paar bedrijven ons laatste onaangetaste ecosysteem op het spel zetten

Graaien in de diepzee naar wat we niet nodig hebben

We bevinden ons op een kritiek punt in wat ooit geschiedenis zal zijn: onze leefwereld wordt in sneltreinvaart vernietigd door een systeem van oneindig graaien en weggooien. In plaats van een pijlsnelle omschakeling naar een duurzaam en passend systeem, proberen een paar bedrijven overheden ervan te overtuigen dat we nog méér moeten verwoesten voor de groene toekomst. Namelijk het leven in de diepzee. Je zou er moedeloos van kunnen worden, maar dit is geen verhaal zonder hoop. Overheden kunnen nu nog beslissen de diepzee te beschermen en een andere koers te gaan varen.  

Diepzeemijnbouw bedreigt het leven in de diepzee
Kilometers onder het oceaanoppervlak bevindt zich de bodem van de diepzee. Dit is een plek waar de destructieve invloed van grote bedrijven nog nauwelijks is doorgedrongen. En waar we nog maar heel weinig over weten. We weten meer van de maan dan van de diepzee en dat is minder vreemd dan het lijkt. De omstandigheden in de diepzee zijn namelijk totaal ongeschikt voor mensen. Het is er koud, pikdonker en de waterdruk is gigantisch. Niet ideaal voor menselijke pottenkijkers, maar de diepzee is allesbehalve dood: recent werden nog 5000 nieuwe soorten ontdekt. Alles verloopt veel trager dan hoe leven zich ontwikkelt op land of de bovenste lagen van de oceaan. Sommige vissen kunnen wel 100 jaar oud worden. Amerikaanse onderzoekers ontdekten octopussen die meer dan 4 jaar op hun eieren broeden en zich slechts eenmaal in hun leven voortplanten.

In de diepzee zijn ook metalen en mineralen te vinden die zich over een periode van miljoenen jaren hebben gevormd in zogenoemde ‘mangaanknollen’. Een soort aardappelvormige brokken bestaande uit een mengsel van ijzer- en mangaanoxide en andere metalen en mineralen, zoals kobalt en nikkel. Op sommige plekken is de bodem van de diepzee voor een groot deel bedekt met deze knollen, waar dus ook allerlei planten en dieren in en op leven.

Een klein aantal bedrijven en enkele overheden zien waarde in deze metalen en mineralen en willen de mangaanknollen uit de diepzee halen. Dat is diepzeemijnbouw: met grote machines worden de mangaanknollen van de bodem gehaald en via een kilometerslange buis naar een schip vervoerd. Alles wat niet bruikbaar is wordt vervolgens vanaf dat schip weer terug in de oceaan gestort. Op dit moment is diepzeemijnbouw in internationale wateren niet toegestaan. 

De bedrijven achter diepzeemijnbouw
Het kleine eilandstaatje Nauru wil in partnerschap met mijnbouwbedrijf Nauru Open Resources Inc. gaan mijnen in de Clarion Clipperton Zone (CCZ), ver weg in de Stille Oceaan. Nauru Open Resources Inc. is een 100% dochteronderneming van het Canadese bedrijf The Metals Company (TMC). De Internationale Zeebodem Authoriteit (ISA) staat nu voor de uitdaging om te bepalen of, en zo ja, onder welke voorwaarden, TMC en Nauru met deze mijnbouw mogen starten. De ISA is een VN-organisatie die belast is met het beheren van alle menselijke activiteiten met betrekking tot mineralen op de internationale zeebodem.

TMC is een Canadees bedrijf onder leiding van CEO Gerard Barron. Het bedrijf zegt dat de mangaanknollen noodzakelijk zijn voor batterijen van elektrische auto’s. Naar eigen zeggen is Barron ‘op een missie om de mensheid te helpen af te kicken van fossiele brandstoffen en over te stappen op een circulaire grondstoffeneconomie’.

Partner van TMC, met ruim 17,5% van de aandelen in handen, is het Zwitsers-Nederlands bedrijf AllSeas, dat het eerste diepzeemijnbouwschip ter wereld heeft ontwikkeld met de naam Hidden Gem. AllSeas is een familiebedrijf dat groot geworden is met het aanleggen van offshore pijpleidingen voor olie en gas. De voormalig CEO van AllSeas, Edward Heerema, noemt de mangaanknollen ‘het nieuwe goud’ en stelt dat diepzeemijnbouw geen schade oplevert. Heerema beweert dat op de diepzeebodem vrijwel niets leeft. Een stelling waar mariene wetenschappers de vloer mee aanvegen. 

In 2021 ging TMC naar de beurs maar al vrij snel zakte de waarde van de aandelen met 80%, onder meer door zorgen over de milieu-impact van de diepzeemijnbouwindustrie.

Misleiding
Terwijl TMC en partners een duik naar voren nemen, laat steeds meer onderzoek zien dat diepzeemijnbouw niet nodig is voor de energietransitie als we meer inzetten op recycling, energiebesparing, de circulaire economie en technologische innovaties van batterijen. De vraag naar mineralen en metalen kan dan tot wel 58% afnemen. Dat wordt ondersteund door verschillende technologie- en autobedrijven, waaronder BMW, Volvo, Philips en Samsung, die aangeven dat ze de grondstoffen uit de diepzee niet willen hebben.

Naarmate dit steeds duidelijker wordt, begint er een verschuiving te ontstaan in de argumenten van diepzeemijnbouwbedrijven. Zij hekelen de impact van mijnbouw op land en zetten daar diepzeemijnbouw als schoner en beter alternatief tegenover. Hoewel iedereen het erover eens dat mijnbouw op land een smerige industrie is die ten koste gaat van mens en milieu, is dat een misleidende en kwalijke argumentatie.

Om te beginnen omdat de impact van diepzeemijnbouw nog helemaal niet voldoende onderzocht is. We weten nog bijna niets over het leven in diepzee. Wat we wel weten is dat wat we nu kapotmaken zich maar heel langzaam, en mogelijk zelfs helemaal niet, herstelt. Diepzeemijnbouw veroorzaakt stofwolken, licht en herrie waardoor mogelijk veel meer zeedieren worden geraakt dan enkel het leven in de diepzee. De communicatie tussen dolfijnen en walvissen kan hierdoor bijvoorbeeld verstoord raken. Ook wordt in de zeebodem CO2 opgeslagen wat mogelijk vrijkomt als machines de bodem omwoelen.

Maar wat nog schandaliger is, is dat er geen enkele reden of bewijs is om aan te nemen dat er een einde komt aan mijnen op land als mijnbouw in de diepzee wordt toegestaan. Mijnbouw in de diepzee is namelijk technisch complex en economisch risicovol. Bovendien worden deze activiteiten door verschillende landen en verschillende bedrijven uitgevoerd die niets met elkaar te maken hebben. Een mijnbouwbedrijf in Congo zal niet stoppen omdat er middenin de Stille Oceaan een Canadees bedrijf mangaanknollen uit de diepzee haalt. Maar mijnbouwbedrijven weten dat deze misleiding werkt: de website van The Metals Company gebruikt ‘wij zorgen voor minder mijnbouw op land’ inmiddels als het belangrijkste argument voor hun schadelijke industrie en media nemen het vaak klakkeloos over als feit.

Om de impact van mijnbouw op land te verminderen zijn dezelfde maatregelen nodig die ook de noodzaak voor mijnbouw op zee ondermijnen: innovatie in batterijtechnologie en energie-efficiëntie, recycling en een circulaire economie - precies wat Barron in zijn eigen missie-statement voor ogen zegt te hebben. Economisch gewin lijkt uiteindelijk toch iets belangrijker dan morele waarden. Feitelijk is wat hier gebeurt niet anders dan wat olie- en gasbedrijven zeggen: ‘We moeten eerst meer fossiele brandstoffen oppompen voordat we kunnen stoppen’. Het is het koste-wat-kost vasthouden aan een systeem dat onze leefwereld kapot maakt onder een sluier van groene praatjes.

Het einde aan graaien voor groei
In juli van dit jaar komt de Internationale Zeebodem Authoriteit (ISA) weer samen. Nauru en The Metals Company voeren de druk op om een mijnbouwvergunning te krijgen. Ze maken daarbij gebruik van een obscure regel die stelt dat er binnen twee jaar na een exploratieverzoek een zogenoemde mijnbouwcode moet liggen. Feitelijk betekent dit dat ze dreigen te gaan mijnen zonder dat er regelgeving is opgesteld als deze termijn niet gehaald wordt. De mogelijkheid om snel rijk te worden ten koste van een kwetsbaar ecosysteem heeft duidelijk meer prioriteit dan een duurzame, groene toekomst.

Maar er is nog een uitweg: als een meerderheid van de landen in de ISA zich uitspreken voor een moratorium of een tijdelijke pauze is er voorlopig van mijnbouw geen sprake. Een moratorium is formeel een ‘tijdelijk verbod’ totdat meer duidelijk is over de milieu-impact van een bepaalde industrie. Op dit moment hebben 25 van de 168 lidstaten gezegd dat ze diepzeemijnbouw voorlopig niet willen toestaan. Voor diepzeemijnbouw wordt er op deze manier tijd gekocht om meer onderzoek te doen en dat onderzoek kan jaren duren. Nog meer uitstel zonder zicht op een startdatum zal voor een bedrijf als The Metals Company waarschijnlijk een faillissement betekenen. Maar nog belangrijker: in deze periode zullen innovaties op het gebied van recycling, batterijtechnologie en energie-efficiëntie zich razendsnel blijven ontwikkelen, waardoor de roep om diepzeemijnbouw op termijn helemaal zal verstommen.

Anno 2024 is er geen enkele twijfel meer dat een lineair economisch systeem met de focus op oneindige groei niet kan blijven doorgaan op een eindige planeet. Het heeft geleid tot klimaatontwrichting, massa-extinctie, een ongeëvenaarde milieucrisis en extreme ongelijkheid. Sommige bedrijven lijken zich echter maar moeilijk met dit gegeven te kunnen verzoenen. Het idee dat het uitputten van nog een ecosysteem de oplossing is voor deze problemen is verbijsterend en eerlijk gezegd ook intens verdrietig. Het laat - voor de zoveelste keer - zien dat de destructieve kracht van grote graaiers, die enkel denken aan korte termijn winsten, totaal is losgezongen van de realiteit en enkel stopt als overheden een andere koers gaan varen. 

We moeten ons niet laten gijzelen door een paar bedrijven maar een duidelijke grens trekken zodat we ons kunnen richten op wat echt nodig is: een circulaire samenleving waarin we in balans zijn met elkaar en met de natuur.