Hoe Israëlische bombardementen Iraniërs per ongeluk verenigden

Israëlische aanval: regime change gewild, eenheid gekregen

Wat bedoeld was als een illegale en bliksemsnelle militaire operatie om het Iraanse islamitische systeem ten val te brengen, heeft geleid tot het tegenovergestelde: een zeldzaam moment van nationale eenheid onder Iraniërs. De gecoördineerde Israëlische aanval had als vermoedelijk doel het vermoorden van de Iraanse top en het aanwakkeren van een binnenlandse opstand en Iraanse desintegratie. In plaats daarvan resulteerde het in solidariteit, niet in rebellie of chaos.

Volgens waarnemers getuigt dit van een ernstige misrekening van Israël, en van het Westen, dat met naïeve hoop de strategie van de door het Internationaal Strafhof vervolgde premier Netanyahu leek te steunen. Zoals bondskanselier Merz opmerkte: ‘Israël doet het vuile werk voor ons allemaal’. Ze hebben de veerkracht en geest van Iraniërs tijdens oorlog en buitenlandse interventie compleet onderschat. Iraniërs lieten blijken dat ze een repressief binnenlands systeem verkiezen boven buitenlandse militaire interventie.

“Eliminatie” als strategie
De Israëlische operatie werd met precisie uitgevoerd. Het plan: binnen 24 uur de belangrijkste militaire leiders, de president, de Veiligheidsraad en zelfs de hoogste geestelijke leider vermoorden, in het Westen doorgaans aangeduid als ‘elimineren’. Dit terwijl deze actie staatsrechtelijk een clandestiene operatie was die als staatsterrorisme aangeduid kan worden. Toch werd dit in veel westerse mediaberichten geframed als ‘zelfverdediging’. De aanval op een soevereine staat werd in dit geval beschouwd als een rechtvaardige inmenging, niet chique, maar noodzakelijk.

Burgerslachtoffers, verwoeste woonwijken, ziekenhuizen, bibliotheken, mediacentra en gevangenisgebouwen werden afgedaan als onvermijdelijke ‘collateral damage’. Als zulke acties internationaal kritiek krijgen, verwijzen westerse regeringen steevast naar ‘onafhankelijke onderzoeken’, benadrukken ze de kracht van hun ‘stille diplomatie’ en zo nodig sanctioneren ze VN-rapporteurs en -aanklagers onder het mom van neutraliteitsconflicten. In werkelijkheid lijkt kritiek op Israël systematisch te worden afgezwakt of afgehouden.

Tactisch geraakt, strategisch gemist
Hoewel Israël er deels in slaagde om Iraanse militaire doelwitten te treffen, bleef de beoogde regime change en nationale chaos uit. Tot verbazing van Israël en zijn bondgenoten gingen Iraniërs niet massaal de straat op om tegen de machthebbers te protesteren. En dat terwijl eerdere demonstraties, nog zonder buitenlandse bemoeienis, wél spontaan massaal waren ontstaan. Hoewel het repressieve systeem geen steun geniet, blijkt de afwijzing van buitenlandse inmenging onder Iraniërs nog nadrukkelijker aanwezig. Wat volgde was juist een zeldzaam breed gedragen gevoel van nationale solidariteit, een klassiek voorbeeld van het zogeheten rally-’round-the-flag-effect, waarbij burgers zich bij externe dreiging achter hun regering scharen. Naast het gewone burgers hebben veel wetenschappers, schrijvers, vakbonden en politici zich verzet tegen de illegale aanvallen. Of het systeem al dan niet democratisch is, speelt op dat moment een ondergeschikte rol. Voor de bevolking en de intelligentsia weegt de bescherming van nationale veiligheid en territoriale integriteit zwaarder dan het verzet tegen een ongewenst systeem. Het effect was door Israël duidelijk onderschat. Zó zeer, dat de VS besloot B-2-bommenwerpers in te zetten om zijn proxy militair te ondersteunen, uit vrees dat Iran, ondanks zware verliezen, uiteindelijk de overhand zou krijgen in een oorlog die het niet was begonnen.

De aanval als bindmiddel
De Israëlische luchtaanvallen, volgens een BBC-geverifieerde video ook gericht op burgerdoelen, schokten zelfs Iraanse oppositiekringen die doorgaans fel tegen het islamitische systeem zijn. De beelden van raketten die auto's op een kruispunt in Teheran meters de lucht in lieten slingeren, waarbij tientallen burgers omkwamen, deden velen beseffen dat Israëlisch regime geen onderscheid maakte tussen machthebbers en burgers.

Meer dan duizend onschuldige burgers werden slachtoffer van deze aanvallen. De veronderstelling dat Israël de bevolking zou ontzien, bleek weer ongegrond.

Iran slaat terug
Ondanks de eerste verwarring herpakte Iran zich opvallend snel. Binnen 24 uur begon het land met een grootschalige tegenaanval met drones en raketten. De precieze schade aan Israëlische doelen blijft grotendeels geheim, maar werd door veel bronnen als aanzienlijk omschreven. Door Iraans uithoudingsvermogen en slinkende Israëlische munitie werd de aanval na 12 dagen uiteindelijk gestaakt.

Versterkt systeem, herboren nationalisme
De Iraanse leiders benutten het momentum om de nationale eenheid te onderstrepen. In publieke optredens dankten zij het volk openlijk voor hun ‘steun’. Opvallend is ook een hernieuwde nadruk op nationale symbolen en cultuur, soms zelfs los van islamitische dogma’s. Liederen die eerder verboden waren, werden plots weer gehoord, zelfs in aanwezigheid van de hoogste leider. Er klonken zelfs stemmen die opriepen tot meer regionale autonomie, een signaal dat het regime voorlopig mikt op het dempen van interne spanningen.

De hervormingsgezinde oppositie, lang gemarginaliseerd, werd door het regime ineens erkend als legitieme gesprekspartner in het nationale belang. Tegelijkertijd werd er fel gejaagd op vermeende collaborateurs met buitenlandse inlichtingendiensten, waaronder de Mossad. Israël liet dat deel van de Iraanse oppositie dat hoopte op steun voor regime change bedrogen achter. Sterker nog, Tel Aviv liet hen in de steek en maakte hen vogelvrij, waardoor de Iraanse machthebbers dit gebruiken als voorwendsel voor een interne afrekening.

De atoombom als noodzakelijke afschrikking
Voor veel Iraniërs was de aanval het kantelpunt in het debat over nucleaire bewapening. Waar eerder verdeeldheid heerste over de wenselijkheid van een Iraanse atoombom, is het besef gegroeid dat een nucleair afschrikmiddel mogelijk de enige garantie is tegen buitenlandse agressie. De roep om versnelling van het nucleaire programma wordt breder gedragen dan ooit. Om die reden werd de samenwerking met inspecteurs van het Internationaal Atoomenergieagentschap (IAEA) opgeschort. De Israëlische aanvallen lijken nu een averechts effect te hebben gehad.

De stilte van het Westen
Ondanks de omvang en ernst van de aanval, bleef westerse verontwaardiging grotendeels uit. De aanval, juridisch omstreden en in strijd met het internationaal recht, leidde niet tot sancties of diplomatieke afkeuring. Westerse leiders, die zich eerder profileerden als voorvechters van mensenrechten in Iran, toonden zich opvallend passief of zelfs instemmend.

De dood van meer dan duizend Iraanse burgers werd afgedaan als een onfortuinlijk gevolg van legitieme zelfverdediging. Het trauma van de Holocaust en het historisch falen tijdens de Tweede Wereldoorlog lijken, in het politieke discours, nog altijd zwaarder te wegen dan het handhaven van universele mensenrechten in het heden.

De westerse geloofwaardigheid als verdediger van internationaal recht lijdt daaronder. In toenemende mate groeit in niet-westerse landen de overtuiging dat het Westen met twee maten meet: één voor bevriende staten, en één voor de rest van de wereld.