Hoe kunnen positief menselijke eigenschappen tegenwicht bieden aan alle negativiteit en destructie?

Mensen zijn vaak ontevreden, ook over zaken die goed gaan. Dat bleek al aan het begin van de eeuw toen Pim Fortuyn ineens furore maakte door te wijzen op alles wat in dit land mis zou zijn. Hij kreeg in korte tijd een grote aanhang door zijn handige optredens in de media, en zijn LPF stond volgens de peilingen op grote winst. Iemand als Ad Melkert van de PvdA, die wilde aantonen dat door de twee paarse kabinetten heel wat was bereikt, liet zich verleiden om in een televisieprogramma boos te worden en werd door Fortuyn handig afgeserveerd. 

Uit verschillende psychologische onderzoeken is gebleken dat bij openbare optredens maar een klein deel van het succes wordt bepaald door de inhoud van de boodschap, maar het overgrote deel is toe te schrijven aan de manier van presenteren en aan hoe iemand overkomt. Zo vertelde Klaas Dijkhoff, voormalig Tweede Kamerlid van de VVD, dat hij, toen hij winnaar van “de slimste mens” werd in 2017, zoveel voorkeurstemmen kreeg, dat hij ondanks zijn lage plaatsing op de lijst toch in de Tweede Kamer werd gekozen. Dit voorbeeld illustreert dat het belangrijker is dat mensen je kennen en sympathiek vinden, dan de inhoud van wat je te vertellen hebt. Al zou ik op dit moment blij zijn met een betrouwbare  politiek leider voor de VVD als Dijkhoff.

Na de dood van Fortuyn verloor de LPF zijn charismatische leider en zakte mede door interne ruzies al snel in. Maar ik heb eerder al gezegd dat ondanks al het politieke gekrakeel en het benadrukken van tegenstellingen, er in de gewone omgang tussen mensen vaak heel mooie en samenbindende activiteiten plaatsvinden. Dit staat in schril contrast met het nieuws in de media dat ons dagelijks overspoelt en dat vooral rampspoed, ruzies en gruwelijkheden brengt. In de kleine wereld gebeuren zoveel goede dingen: een leraar die Nederlandse les geeft aan asielzoekers, een docent die dat doet voor arbeidsmigranten, een gepensioneerde docent die techniek geeft op basisscholen. Een buurman die zorgt dat ik hout heb om warm de winter door te komen. Denk ook aan de vele opa’s en oma’s die zorg dragen voor de kleinkinderen, of omgekeerd, kinderen die mantelzorg verlenen aan hun ouders. Ook zijn er in Nederland miljoenen vrijwilligers bij sportclubs en andere verenigingen, zonder wie zij niet zouden kunnen voortbestaan. Onze wereld is dus veel socialer dan men uit de berichtgeving in de media zou opmaken.

Ik heb gesprekken gehouden met een groep van 8 mensen die ik uitnodigde om ervaringen met elkaar te delen. Als het gaat om politieke standpunten wordt al gauw teruggegrepen op de bekende tegenstelling politiek links of rechts. Maar we zijn in onze eigen omgevingswereld vaak milder en minder uitgesproken dan op het politieke of het mediacommunicatie toneel. We laten ons soms te gemakkelijk door leiders sturen en manipuleren. Dat kan leiden tot perverse en gruwelijke daden; mensen die hun buren verraden, mensen die zich naar vernietigingskampen laten wegvoeren, kinderen die met zware wapens worden uitgerust om te vechten, meisjes die worden ontvoerd en verkracht, huizen die in brand worden gestoken, enz.

Hoe krijgen we grip op zulk destructief gedrag? Schuilt in ieder van ons een boos kind dat als het zijn zin niet krijgt dingen kapot gaat maken? Een boek zoals “De meeste mensen deugen” van Rutger Bregman gaat toch voorbij aan de grote invloed die het verschil in bezit, macht en succes kan hebben, waardoor het duiveltje in ons wordt gewekt. Welke omstandigheden maken dat we dit niet laten gebeuren, maar dat menselijke eigenschappen zoals compassie, samenwerking, steun en open gesprek met elkaar de overhand krijgen en houden, juist in deze tijd van onzekerheden en dreiging op het wereldtoneel? Wie denkt met me mee om nieuwe impulsen aan een positieve menswaardige omgang met elkaar de boventoon te laten voeren? Kortom, bespaar me allerlei politieke verwijten links en rechts, maar leer me de menselijke psychologie te begrijpen en als het enigszins kan positief in te zetten.