Hoe Nederland ontwikkelingslanden kan helpen pandemieën te bezweren

Nederland gaat gebukt onder de COVID-19 pandemie, een ongekende crisis die wordt opgevangen door een sterk gezondheidssysteem en de keiharde inzet van zorgmedewerkers. In ontwikkelingslanden waar de gezondheidszorg vaak in een penibele staat verkeert, hebben overheden nauwelijks middelen om zich tegen het virus te wapenen en de bevolking te beschermen. Minister Kaag voor Buitenlandse Handel en Ontwikkelingssamenwerking schiet deze landen te hulp met 100 miljoen. Daarnaast mobiliseert ze de internationale gemeenschap en steunt ze het EU-hulppakket van 15 miljard euro. Maar is dit wel voldoende? De druk op publieke voorzieningen is hoog en dit betekent dat om de crisis echt te kunnen bezweren, de bekende olifant in de kamer niet moet worden vergeten: belastingen.

Hoewel minister Kaag op de bres springt voor ontwikkelingslanden met hulp, mist Nederland een gouden kans om echt bij te dragen aan een betere gezondheidszorg in ontwikkelingslanden. Volgens het IMF lopen ontwikkelingslanden door internationale belastingontwijking zo’n 200 miljard dollar per jaar aan inkomsten mis. Geld dat niet naar zorg kan gaan. Rijke landen geven via hun publieke voorzieningen ongeveer 2000 dollar uit per jaar per persoon aan hun gezondheid. In ontwikkelingslanden is dit gemiddeld 20 keer minder en in het ergste geval slechts 30 dollar per persoon. Nederland draagt hieraan bij want we zijn s ’werelds vierde belangrijkste belastingparadijs, zo blijkt uit de Corporate Tax Haven Index van het Tax Justice netwerk. ActionAid toonde daarnaast meermaals aan hoe Nederland fungeert als draaischijf voor bedrijven die belasting ontwijken in ontwikkelingslanden.

Het is duidelijk, door chronische onder-financiering van de gezondheidszorg ontbreekt toegankelijke, kwalitatieve en betaalbare zorg in veel ontwikkelingslanden. Om een beeld te schetsen: per 1000 inwoners zijn er in Nederland 3,5 dokters, in Kenia 0,2 en in Zambia en Oeganda zelfs maar 0,1 dokters. En dan hebben we het nog niet eens over de dubieuze kwaliteit en gebrekkige toegankelijkheid van de zorg, helemaal voor COVID-19 patiënten die intensive care zorg nodig hebben. Dit probleem wordt afgewenteld op de burger, waarbij vrouwen het hardst geraakt worden. Zo zijn het vrouwen en meisjes die als gezinslid geacht worden om zonder opleiding en zonder vergoeding de zorg van zieken op zich te nemen. De ILO schat dat wereldwijd 57 miljoen mensen, hoofdzakelijk vrouwen, onbetaalde zorg verlenen door het ontbreken van professionele diensten.

Een crisissituatie als COVID-19 laat zien dat het afwentelen van zorg naar onbetaald werk niet alleen extreem oneerlijk is, maar een land enorm kwetsbaar maakt. Voor kwalitatieve gezondheidszorg zijn structurele investeringen nodig, maar daar ontbreekt het juist aan. Alle recent genomen maatregelen van Nederland tegen belastingontwijking ten spijt, ons land zal naar verwachting van het CPB een top 10 doorsluisland blijven. Elke euro belasting die internationale bedrijven via Nederland weten te ontwijken en elke euro die de Nederlandse financiële sector verdient met het adviseren van belastingontwijking in ontwikkelingslanden, vermindert de kans van die landen om een pandemie als COVID-19 te bestrijden. Meer actie is nodig om belastingontwijking via ons land te stoppen. Een belangrijke sleutel voor het verbeteren van de gezondheidszorg in arme landen ligt dan ook bij de fiscalisten van het Ministerie van Financiën. Hopelijk zal het kabinet in haar voortvarende actie om de pandemie te bezweren niet schromen om eerlijker fiscaal beleid voor ontwikkelingslanden in te voeren.