Hoe Nederland zichzelf buitenspel zet in Europa

Joost Eerdmans en de kunst van geopolitiek falen

Het zal je maar overkomen. Je staat als premier in Brussel, je bevestigt met een plechtige knik en een ferme handdruk de Nederlandse steun aan een Europees herbewapeningsplan, en eenmaal terug op vaderlandse bodem blijkt die steun al verdampt te zijn. Arme Dick Schoof, die nu in zijn hemd staat – een treffende metafoor voor een land dat zichzelf steeds verder uitholt in Europa.

De Tweede Kamer stemde met een nipte meerderheid tegen ‘ReArm Europe’, het plan waarmee de Europese Unie 800 miljard euro in defensie wil investeren. Nederland had in Brussel al ingestemd, maar een coalitie van opportunistische partijen – van PVV tot SP – besloot alsnog dwars te liggen. Niet vanwege een diepgeworteld geopolitiek besef, maar vooral uit binnenlandse politieke berekening. NSC-voorman Pieter Omtzigt, die doorgaans prat gaat op inhoudelijke analyses, wees het plan af vanwege zijn aversie tegen Eurobonds. De bredere implicaties voor de Europese veiligheid werden daarbij gemakshalve genegeerd.

De regisseur van deze geopolitieke onkunde? Joost Eerdmans, een politieke trendhopper pur sang, die zich al door tal van partijen heeft bewogen en nu, als fractievoorzitter van JA21, opzichtig de kant van Vladimir Poetin kiest door te tornen aan de Europese weerbaarheid. Zijn motie tegen het herbewapeningsplan had vorige week al behandeld moeten worden, ware het niet dat hij verhinderd was – en in Den Haag is geopolitiek blijkbaar ondergeschikt aan de agenda van een enkele parlementariër.

Het gevolg: Nederland plaatst zichzelf in de marges van Europa en schaart zich ongewild in het rijtje landen dat de Europese slagkracht ondermijnt. PVV en BBB, die Nederland weer ‘serieus’ genomen willen zien worden, zorgen er keer op keer voor dat het tegenovergestelde het geval is. Omtzigt, die zich graag profileert als een man van de lange lijnen, laat na te erkennen dat veiligheid een collectieve verantwoordelijkheid is. En SGP, SP en FvD? Die koesteren elk om hun eigen redenen een euroscepticisme dat in de praktijk voor strategische kortzichtigheid betekent.

Schoof zal zich de volgende keer wel twee keer bedenken voordat hij in Brussel toezeggingen doet, want wat is een Nederlandse belofte nog waard als het thuisfront hem bij de eerste de beste gelegenheid ondermijnt? Dit land wilde een ‘zakenkabinet’, maar kreeg een speeltuin waarin electorale belangen zwaarder wegen dan geopolitieke realiteit. Terwijl Europa zich voorbereidt op een steeds dreigender veiligheidslandschap, kiest Nederland ervoor zichzelf internationaal irrelevant te maken.