Hoe Omtzigt de erfenis van Fortuyn verspeelt

Geert Wilders is geen tweede Pim, hij is een surrogaat Pim

De gestage neergang van Nieuw Sociaal Contract begint de vormen van een crash aan te nemen. Dat blijkt uit de ene schamele zetel in het Europees Parlement.

Hierdoor dreigen we te vergeten dat Pieter Omtzigts schepping bijna vanaf de oprichting aan de verliezende hand was. Verleden jaar zomer was NSC in de peilingen de grootste partij van Nederland. Bij de verkiezingen van november bleven daar nog twintig zetels van over. Nu positioneren de peilingen NSC op een zetel of zeven met een neiging tot verdere daling. Vanwaar dit contrast tussen hooggespannen verwachtingen en steeds magerder resultaten?

Sinds de fatale schoten op het Mediapark een einde maakten aan het leven van Pim Fortuyn, ligt zijn politieke erfenis voor het grijpen. Minimaal dertig procent van de Nederlandse kiezer zagen in hem een Verlosser die in hoogt eigen persoon voor hen een nieuwe hemel en een nieuwe aarde zou scheppen. Al bijna een kwart eeuw wachten zij op Zijn wederopstanding in het lichaam van een andere politicus. Zij zijn bereid hun hart te verpanden aan iemand die net als Pim belooft alle dingen nieuw te maken. Als dat tegenvalt laten zij die zonder pardon keihard vallen. Geert Wilders is er in geslaagd zich een belangrijk deel van die erfenis toe te eigenen maar op een bepaalde manier is hij zelfs in de ogen van zijn trouwste aanhangers toch tweede keus. Hij is geen tweede Pim, hij is een surrogaat Pim.

Daarom valt zijn erfenis nog steeds op te eisen. In de afgelopen decennia hebben tal van politici dit vergeefs geprobeerd. Rita Verdonk en Thierry Baudet kwamen nog het dichtste bij succes maar uiteindelijk ontglipte hun alles, respectievelijk door manifeste onbekwaamheid en gekte die niet langer te verbergen viel.

In dit rijtje politici hoort Pieter Omtzigt thuis. Door zijn strijd voor de slachtoffers van het toeslagenschandaal werd hij in de ogen van velen een ridder zonder vrees of blaam die het opnam voor de weduwen en de wezen. Hij verbond aan die actie een heel concept van een hervormd staatsbestel met een nieuw contract tussen de overheid en de burgers. Dat zag er interessant uit. Het was allemaal niet onzinnig. En het was net  de Andere Politiek waar de vereerders van de vergoddelijkte Pim zo naar snakten.

Pieter Omtzigt leek de nieuwe verlosser.

Daarvoor echter ontbreekt het hem aan persoonlijkheid, aan doortraptheid, aan panache, aan pesterigheid. Wie zich positioneert als verlosser, hoeft geen rekening te houden met de feiten. Onverschrokken presenteer je dan je vergezichten, ook al is alle werkelijkheidszin zoek. De bekeerlingen volgen je wel zo lang het goed gaat en in je heilsboodschap blijven geloven.

In zijn praat en zijn optreden bleek Pieter Omtzigt uiteindelijk een ouderwetse politicus te zijn uit de rechterflank van het CDA. Hij blonk uit door dralen, ontwijkende verhalen en enerzijds anderzijds betogen. Dat was voor november al duidelijk. Pieter Omtzigt hield zijn kruit droog en zijn handen vrij.

Daarna liet hij zich door Geert Wilders in de val lokken. Deze zette een formatie op die zich geheel achter gesloten deuren afspeelde. De beruchte radiostilte plaatste een slot op de mond van de onderhandelaars. Ondertussen bleef Wilders zelf via X wel zijn boodschappen brengen en zijn aanvallen doen op de islam, de asielzoekers en Frans Timmermans die hij afschildert als het absolute kwaad. Het gevolg was dat Wilders zijn nieuwe vrienden als een parasiet uit kon zuigen. De oogst haalde hij op 6 juni binnen. De PVV is een reus naast de dwergen van BBB, VVD en vooral NSC.

In de ogen van zijn achterban heeft Pieter Omtzigt bewezen de profetenmantel van Pim onwaardig te zijn. Je zou ook kunnen zeggen: hij heeft zich vorstelijk laten naaien. Hij is nu voor het politiek overleven van NSC volstrekt afhankelijk van Wilders’ goedgunstigheid want bij nieuwe Kamerverkiezingen zullen zijn teleurgestelde aanhangers met hem afrekenen.

Wie weet probeert Richard de Mos nog wel eens de erfenis van Pim op te eisen. In de Haagse gemeentepolitiek is hem dat al gelukt.

Voor het overige ben ik van mening dat het toeslagenschandaal niet uit de publieke aandacht mag verfwijnen en de affaire rond het Groninger aardgas evenmin.

Beluister Het Geheugenpaleis, de wekelijkse podcast van Han van der Horst en John Knieriem over politiek en geschiedenis. Nu: een uitstapje naar Sint-Maarten.