Hoe selectief is ons gevoel van rechtvaardigheid?

Toen Urgenda de staat dwong tot strenger klimaatbeleid, noemde de politiek dit “ongewenste inmenging”.

Uit recent onderzoek van Ipsos, in opdracht van het advocatenkantoor Pels Rijcken dat de overheid bijstaat in rechtszaken, blijkt dat niet alleen het aantal maatschappelijke rechtszaken toeneemt (ondanks lobby vanuit de overheid dit recht in te perken) maar ook dat een meerderheid dit ondersteunt - als de overheid zich niet aan eigen wetten en regels houdt.

Maar hoe selectief is rechtvaardigheid? Zie bijvoorbeeld het saillante verschil in aanpak tussen moord- en milieudelicten tussen individu en collectief. Geen twijfel dat het beschermen van mensenlevens tot kerntaak van de overheid behoort. Maar bij milieudelicten, zoals bijvoorbeeld vervuiling van lucht (Tata, Schiphol, RWE), vergiftiging van bodem en water (PFAS, pesticiden), vernietiging van dier (bio-industrie) en natuur (biomassa), lijkt dit anders. De vanzelfsprekendheid ontbreekt.

We straffen moord van het individu maar laten vernietiging van volken, bossen, dieren en rivieren - alles buiten de eigen achtertuin - ongemoeid. Hier moeten burgers en met name kleine ngo’s in actie komen om via de rechter bescherming van gezondheid en natuurlijke leefomgeving af te dwingen. Ook opvallend: ze krijgen vaak gelijk.

De regie ligt bij de samenleving. Meer rechtszaken, protesten en acties van onderop. Maar is rechtvaardigheid selectief, een luxe die we ons veroorloven als het om statistieken gaat, of is er ook echt iets fundamenteel mis met ons besef van verantwoordelijkheid?