Hoe Sigrid Kaag een begin kan maken met de verzoening van Israëli's en Palestijnen

De Israëlische minister van Defensie Yoav Gallant is met een ruwe schets gekomen van wat er met Gaza moet gebeuren na afloop van de oorlog. Het komt er in feite op neer dat hij een Palestijns bestuur wil onder toezicht van een IDF bezettingsmacht. Gallant, lid van Netanyahu's Likoedpartij, heeft onmiddellijk de hoon geoogst van de extreem-rechtse ministers in zijn kabinet. Zij willen de bevolking verdrijven om er Joodse nederzettingen te stichten. Je begrijpt niet waarom dit soort fascisten niet uit het kabinet gemikt worden. Ze richten alleen maar schade aan. Als de samenwerking met de partijen links van Likoed blijft bestaan, kan Netanyahu zonder problemen door regeren tot na de oorlog de grote afrekening komt.

Dat plan van Gallant is op het eerste gezicht te gek voor woorden. De gedachten gaan uit naar de Tweede Wereldoorlog toen de Duitsers in sommige bezette landen collaborateursregeringen installeerden. Die in Noorwegen stond onder leiding van Vidkun Quisling en quisling betekent tot in onze eeuw in het Engels verrader. Het zal misschien wel mogelijk zijn een paar Palestijnen zo gek te krijgen toe te treden tot een Gazaans bestuur maar die zullen bij de bevolking alleen maar weerzin oproepen. Dat wordt helemaal niets.

Toch bevat het plan van Gallant elementen van wat een nieuw begin zou kunnen zijn. Sigrid Kaag kan daar in haar nieuwe functie van speciaal humanitair en wederopbouw coördinator in Gaza een wezenlijke rol in spelen. Haar functie bevat de kiem van een Gazaans bestuur.

Als Israël voor de korte en middellange termijn een Gaza eist dat geen bedreiging is, dan kan de wereldopinie dat alleen maar respecteren. Dit spoort echter niet met een bezetting en een collaborateursregime. Een nieuw bestuur van Gaza kan alleen maar functioneren onder de hoede van de Verenigde Naties. Daarvoor bestaan precedenten.

In de eerste decennia na de Tweede Wereldoorlog kende de wereldorganisatie 'trustgebieden', die in haar naam door verschillende Europese landen werden bestuurd. Dat was toentertijd uiteraard een dekmantel voor kolonialisme maar de VN hóeft het bestuur van zo'n gebied niet op te dragen aan een lánd. Ze kan dat ook zelf ter hand nemen en in het trustgebied democratische structuren bevorderen. Naar analogie bijvoorbeeld van hoe de Volkenbond, voorgangster van de VN, omging met Danzig. Na de Eerste Wereldoorlog was die stad een twistappel geworden tussen Duitsland en het herrezen Polen. Danzig werd daarop tot een vrije stad gemaakt onder toezicht van de Volkenbond. Deze benoemde een Hoge Commissaris, die zich in het bijzonder bezig hield met het dempen van internationale strubbelingen rond de stad. Voor het overige werd de stad bestuurd door een senaat die verantwoording af moest leggen aan een democratisch gekozen Volksdag.

Dat is een mooi model voor Gaza. Tenminste als Hamas er toe te bewegen valt de strijd te staken. Ooit moet de piaster toch vallen: ze hebben gegokt en ze hebben verloren. De strijders kunnen tot de laatste Gazaan doorvechten maar winnen zullen ze niet en een vrij Palestina raakt door hun acties alleen maar verder uit zicht. Aanbod: wie de wapens inlevert, gaat vrijuit. Er worden geen vragen gesteld. Hamas ontruimt alle tunnels. Zij worden bezet door VN-troepen. Het democratisch gekozen bestuur van Gaza laat ze dichtmaken, voor zover ze geen nuttig civiel doel kunnen dienen.

Sigrid Kaag is waarschijnlijk de meest geschikte persoon om de functie van Hoge Commissaris te vervullen. Herstel en wederopbouw vergen een soort Marshallplan. Zij bezit de contacten en de talenten om dit van de grond te tillen. Het is duidelijk dat de rijke landen in het Midden-Oosten, waartoe ook Israël behoort, grote bijdragen behoren te leveren, net als de Verenigde Staten, de Europese Unie, China, Japan en Zuid-Korea. Zij hebben allemaal direct belang bij rust in het Midden-Oosten en continuïteit van de handelsstromen.

Van stonde af aan moet duidelijk zijn dat dit het begin is. De volgende – urgente - stap is een herstel van de democratie in de Westbank, die wordt toegevoegd aan het gebied onder toezicht van de Verenigde Naties. De grootmachten dwingen een terugkeer af van alle israëlische settlers naar de staat Israël. Dit is de eerste stap naar het vormen van een onafhankelijke en soevereine Palestijnse republiek naast Israël met de grenzen van voor 1967. Beide staten delen de soevereiniteit over Jeruzalem, dat zowel de hoofdstad van Israël is als van Palestina. Het is een bijzondere district dat wordt bestuurd door een commissie van Israëlische en Palestijnse parlementsleden. De stad houdt zich alleen maar bezig met onderwerpen die de gezamenlijkheid van de inwoners raken: openbaar vervoer, wegen en bruggen, planologie, energievoorziening, de vuilnisophaaldienst, maar niet bijvoorbeeld onderwijs of ziekenhuizen want dat kan prima door de Israëlische en de Palestijnse regering voor hun eigen burgers worden georganiseerd. Palestijnen en Israëli hebben allen vrijelijk toegang tot Jeruzalem, maar een vergunning voor vast verblijf in de stad krijg je alleen als je economisch aan de stad gebonden bent of als je een wettelijk erkende relatie aangaat met iemand die al burger is van de stad.

Israël is het nationaal tehuis voor de Joden, Palestina voor de Palestijnen. Dat staat expliciet in de grondwet – Israël moet er eigenlijk eentje krijgen- van beide staten. Dat niet alleen: de grondwet eist dat beide staten naar vereniging streven. Wellicht kunnen zij zelfs constitutioneel vastleggen dat het verboden is organisaties te vormen die zich tegen dit principe verzetten. Net zoals in onze grondwet discriminatie (nog?) verboden is. 

Het zal een lang proces zijn. Israëli's en Palestijnen hebben elkaar teveel aangedaan om gemakkelijk tot een verzoening te komen. Sigrid Kaag ligt vast al lang in het Palestijnse familiegraf als Israël en Palestina gezamenlijk met een groot jubeljaar de onderlinge grenzen opheffen. Hier en daar in het land zijn straten naar haar vernoemd. Nederlandse toeristen krijgen uitleg over wie ze ook al weer was want in haar moederland is zij geheel vergeten.

Het zal niet meevallen om zo´n proces te realiseren, vooral de eerste jaren. Overal staan immers scherpslijpers klaar die het volle pond willen en eisen dat de andere partij schaamtevol door de knieën gaat en onvoorwaardelijke capituleert. Niet alleen in het Heilige Land zelf maar ook hier in het Westen waar een eenzijdige en totale keuze voor de Palestijnen in veel kringen geldt als een lakmoesproef voor wie deugt en wie niet. En in weer andere word je gecontroleerd op je houding tegenover Israël: je bent alleen maar OK als je alles wat dat land doet, welgedaan acht.

Er zijn zo langzamerhand wereldwijde netwerken van actievoerders en lobbyisten aan het werk die elk met hun eigen kampioen er voor dreigen te zorgen dat Israëli's en Palestijnen ten onder gaan in een orgie van bloed en vuur, elk met hun eigen fanbase die in stationshallen en op de sociale media juicht en klapt.

Voor het overige ben ik van mening dat het toeslagenschandaal niet uit de publieke aandacht mag verdwijnen een de affaire rond het Groninger aardgas evenmin.

Beluister het Geheugenpaleis, de wekelijkse podcast van Han van der Horst en John Knieriem over politiek en geschiedenis. Nu: de dreiging van het terrorisme.