Hoe Tommy Wieringa met oorlog omgaat

Nico schrijft een serie over oorlog, dit is aflevering 54.

Hoewel ik Tommy Wieringa niet ken is hij een man naar mijn hart. Als schrijver voegt hij regelmatig de daad bij het woord. Door soldaten aan het front in Oekraïne te helpen. Niet met wapens, maar met terreinwagens en medische hulpgoederen. In maart schreef hij in het kader van de maand van de filosofie het essay ‘Optimisme zonder hoop’, dat hij opdroeg aan zijn twee dochters. In negentig bladzijden beschrijft hij een inktzwart beeld van de wereld van vandaag om zich vervolgens af te vragen hoe hij zich daartoe wil verhouden. Koop en lees dit boekje om je eigen positie te bepalen.

Wieringa schrijft: ‘De polyvalente crisis, de leugen en de machtigen in wier belang het is om de waarheid steeds geweld aan te doen en de crisis almaar te vergroten – daarmee zijn de contouren van de wereld waarin mijn dochters opgroeien wel zo’n beetje geschetst. Waarop mogen zij nog hopen?’ Volgens de Amerikaanse journalist David Wallace Wells staat ons een acceleratie van pandemieën, misoogsten, migratiegolven, oorlogen en burgeroorlogen te wachten. Wieringa: ‘Ik bid dat ik me vergis, maar op dit moment in de geschiedenis lijkt het erop dat het koesteren van hoop geen bruikbare geesteshouding is. Waar hoop in het licht van de crisis van milieu en klimaat verzuimde een duurzaam activerend principe te zijn, is het optimisme zonder hoop een blijvende stuwende kracht die je in staat stelt de goede dingen te blijven doen zonder dat er een onmiddellijke beloning volgt. Wat te hopen vervangen door wat te doen. De kans om veranderingen te bewerkstelligen is klein, maar een programma van optimisme zonder hoop kan je weerbaar maken en immuun voor de teleurstellingen die je wachten. Het is een motor van verzet en subversie. Van openheid en scheppingsdrang in moeilijke tijden, kenmerken van een vrij mens. En als het allemaal vergeefs zal blijken, dan nog zal dit voor altijd hebben bestaan. Wij hebben het gekend, het heeft bestaan, dit schitterende alles, hoe kort ook, het heeft bestaan.’  (Ik heb hier geprobeerd om meerdere citaten met elkaar te verbinden.)

Wieringa is ook via zijn columns in de Volkskrant te volgen. Op 8 mei bericht hij vanuit Frankrijk: ‘Terwijl ik dit schrijf worden de voorbereidingen getroffen voor het laatste bedrijf van de etnische zuivering in Gaza. Er zullen niet alleen geen gebouwen meer zijn, maar ook geen Palestijnen. De aarde is de maat van de mens, zegt de filosoof die ik bezoek. Waaraan kan worden toegevoegd dat een haastig gedolven graf dezer dagen de maat is van een Palestijn.’

Vandaag heeft Wieringa het over de relatie tussen literatuur en oorlog. ‘De oorlog is voor de literatuur een tijd van droogte. Over de rol van poëzie: ‘Zo zijn er gedichten overgeleverd door teruggekeerde krijgsgevangenen, die de woorden van doodgemartelde medegevangenen uit het hoofd hebben geleerd.’