Hoe Trumps telefoontje NAVO en Oekraïne in een draaikolk stort

In de EU is jarenlang alleen de oorlogstrom geroerd en niet nagedacht over een politieke oplossing of een diplomatieke koers. Dat leidde deze week tot armoedige taferelen.

Het optreden van de nieuwe Amerikaanse regering heeft tot grote schrik geleid in Oekraïne en in vele kringen in de landen van de Europese Unie. Het gaat om het telefonisch contact van president Trump met Poetin én de harde toespraak van de minister van Defensie Hegseth in de Oekraïne Steungroep afgelopen donderdag in Brussel. Hegseth’s toelichting na de NAVO-vergadering op vrijdag maakte het niet beter.

Die schrik is verbazingwekkend want de genomen maatregelen zijn al lang aangekondigd. De regering van Oekraïne heeft zich er al op voorbereid sinds de zomer van vorig jaar. Het meest verbazingwekkende is de totaal onvoorbereide positie van de EU en natuurlijk ook de positie van de oorlogspropagandisten die alleen in hun wensdenken hebben volhard en dat nog doen. Ze hopen dat de oorlog voortgaat, omdat ze denken dat Rusland zal instorten. Ze beheersen opnieuw de media om schande en verbijstering uit te dragen.

Dat brengt me op de volgende punten

1. Het honderddagenplan van start.
2. Hegseths eisen en opdrachten.
3. Economische uitverkoop Oekraïne.
4. De barsten in het Westerse bondgenootschap.
5. Het falen van de EU.
6. De kernwapenplannen van Trump.
7. De noodzaak van een alternatieve veiligheidsstructuur voor Europa.

Het honderddagenplan
Een paar weken geleden meldde het Oekraïense blad Strana het werkschema van Trump ten aanzien van het aangekondigde honderddagenplan van zijn regering. In de honderd dagen na de aanvang van het presidentschap moet een einde komen aan de oorlog in Oekraïne. Puntsgewijs: Begin februari Poetin bellen. Bij de Münchener Sicherheitskonferenz in het weekend van 14 – 16 februari een plan presenteren en met Pasen, 20 april, moet het gefikst zijn. Op 1 mei feest….

Tot nu toe vorderen de gebeurtenissen volgens dit schema. Woensdag werd duidelijk dat Trump anderhalf uur met Poetin heeft gebeld. Daarmee kwam de lang geanticipeerde stroomversnelling op gang.

Op moment van schrijven is de Veiligheidsconferentie van München gaande en is er dus een reële kans dat op moment van lezen meer over de inhoud van het honderddagenplan bekend is. Hoe de ontwikkelingen in de gesprekken zullen verlopen is natuurlijk nog niet duidelijk, er zijn wel eerdere vredesdocumenten waar op kan worden voortgebouwd.

Hegseth’ eisen aan Oekraïne en opdrachten aan de NAVO
De Amerikaanse minister van Defensie Hegseth, sprak op de vergadering van de Oekraïense steungroep die in Brussel onder Britse leiding werd gehouden. Hegseth stortte Oekraïne én de NAVO in een draaikolk. De belangrijkste punten:

1. De grenzen van Oekraïne van voor 2014 zijn onhaalbaar.
2. Geen nieuwe Minsk akkoord. Geen Minsk 3.
3. Geen NAVO-lidmaatschap voor Oekraïne.
4. Vredestroepen in Oekraïne na de deal moeten samengesteld worden uit Europese en niet Europese landen. De VS zullen niet meedoen.
5. Het mandaat voor die troepen is niet onder de NAVO en dus ook niet onder artikel 5 van het Handvest van de NAVO.
6. Meer (Amerikaanse) olie en gasproductie om de wereldprijs te laten zakken.
7. Europa moet de wapens en andere hulp voor Oekraïne verzorgen.
8. De VS willen de NAVO versterken en er volop aan werken. Maar 2% is niet genoeg. Oproep, geen eis; 5% van het BBP,

Daarmee stellen de VS een arbeidsdeling voor de NAVO voor. Europa ‘doet’ Oekraïne nadat de Amerikanen een deal hebben gesloten en de Amerikanen houden zich bezig met de grote jongens, Rusland en China. De Amerikaanse wereldmacht op basis van een sterk Amerika.

Het doel is een deal met Rusland over Oekraïne, waarbij zoals het er nu naar uitziet hoogstwaarschijnlijk een nieuw ijzeren gordijn door Europa en waarschijnlijk dwars door Oekraïne komt te liggen. Voorlopig blijkt Rusland er, ook geheel volgens verwachting van de stand in de oorlog, gunstig uit te springen.

De Amerikanen treffen een harde en ook realistische toon ten aanzien van de oorlog. De feiten van het slagveld dicteren. Deze regering breekt met het beleid van de regering Biden en doet dat in het openbaar , dus hardhandig. De vorige minister van Defensie, Austin, richtte de steungroep voor Oekraïne op. Het was Austin die in april 2022 het beleid vaststelde om Rusland te verzwakken met wapenleveranties, zij het met restricties. Het is deze minister van Defensie, Hegseth, die met zijn speech dit beleid beëindigt.

Dat had veel eerder moeten gebeuren. Vanaf mei 2022 was duidelijk dat de kans dat Oekraïne de drie geformuleerde oorlogsdoelen niet zou halen. Het zou niet lukken om Rusland tot de bestandslijn van 24 februari 2024 terug te vechten. Het zou zeker niet lukken om Rusland tot de officiële staatsgrenzen van 1991 terug te vechten. Het zou ook niet lukken Rusland zo uit te putten dat het zou instorten. Deze opvatting werd met het verstrijken van de oorlog alleen maar duidelijker. Daarom is het hoognodig dat gezocht wordt naar een einde van het bloedvergieten.

Zelensky meldde de afgelopen weken dat hij is bereid grondgebied te ruilen; hij wil de VS economisch laten profiteren, maar de Amerikanen moeten veiligheidsgaranties geven, want de Europese landen kunnen dat niet. Een blauwhelmmissie heeft in zijn ogen nog nooit wat gepresteerd. Deze laatste twee punten staan niet in het programma van Hegseth.

Trump eist maar liefst voor 500 miljard dollar aan zeldzame aardmetalen van Oekraïne. Trump wil Amerikaans geld dat de afgelopen jaren aan wapens en hulp is besteed terugverdienen en laat in het midden of Oekraïne misschien ooit Russisch wordt. Na de presentatie van Hegseth’s plannen en na (in ieder geval) de verkeerde volgorde in telefoneren was Zelensky teleurgesteld. Dat is begrijpelijk omdat het niet zo netjes was om niet eerst met hem te bellen. Maar inhoudelijk verrassend kan het ook niet zijn.

Barsten in de trans-Atlantische wereld
De crisis in het Westers bondgenootschap heeft zich de afgelopen tien dagen verdiept. Niet alleen zijn bondgenoten Canada en Denemarken beledigd met de aangekondigde annexatie van Canada dan wel het opkopen van Groenland. Inmiddels hebben de NAVO en haar lidstaten een koude douche gehad van de nieuwe Amerikaanse minister van Defensie, Hegseth. De analyse die ik hier keer op keer heb gemaakt, dringt nu door in de spraakmakende en kletsende kringen.

Het is duidelijk dat ook NAVO secretaris-generaal Rutte bewust is van de crisis in zijn NAVO. Vanaf zijn eerste publieke optreden zag hij deze confrontatie tussen de VS en de andere NAVO-landen aankomen. Hij verwoordde het niet op die manier. Het enige dat hij er hardop tegenover stelde is een enorm bewapeningsprogramma. De lidstaten moeten meer besteden dat de al lang geëiste 2% van het Bruto Binnenlands Product. Het moet naar 5%. Die eis stelde minister Hegseth ook afgelopen week. Deze spanningen zullen in de komende tijd toenemen.

Het falen van de EU
In de EU is jarenlang alleen de oorlogstrom geroerd en niet nagedacht over een politieke oplossing of een diplomatieke koers. Dat leidde deze week tot armoedige taferelen. Woensdag kwam er een magere verklaringdat de EU ook mee wil onderhandelen, waarin ook de EU aankondigde te willen onderhandelen. De EU had deze ontwikkelingen natuurlijk al lang moeten zien aankomen en zich moeten voorbereiden op diplomatieke doelen en taken. Maar niks.

Het is onthutsend wat een zwak beleid er is gevoerd. Nu delen de VS de lakens uit en mogen de EU landen betalen. De vazalfunctie is duidelijk uitgetekend. Benieuwd of er nog geëvalueerd gaat worden over de jaren van denkfouten en denkluiheid.

Inmiddels heeft de Franse president Macron nog eens zijn plannen voor een Europese strategische autonomie uiteen gezet. De discussie moet gaan over een Europa dat veilig is voor iedereen.

Een nieuwe kernwapenpolitiek van de VS
Een weinig belicht onderwerp in het spervuur van decreten van de Amerikaanse president is het voornemen om weer onderhandelingen over beperking van het aantal kernwapens te beginnen. Als die gesprekken op gang komen dan zou hij het aantal kernwapens willen halveren. Welke typen kernwapens bedoeld worden is niet duidelijk. Zoals bekend liggen er nog een stuk of honderd Amerikaanse kernwapens in Europese NAVO-landen. Die worden tot de tactische kernwapens gerekend. Het is goed nieuws, maar met heel veel adders onder het gras.

Het heeft er alle schijn van, gezien Trump’s opmerkingen over de terugkeer van Rusland in de G-7 (G-7+) dat hij Rusland wil losweken van China. Om te beginnen komt hij nu Moskou tegemoet in de Oekraïne oorlog. Dat is puur gericht op de quasi eindeloze oorlog in Oekraïne en daarom een logische en positieve stap.

Wat niet genoemd is in de berichten is dat Trump een decreet heeft getekend voor de Amerikaanse Iron Dome te starten, een verdere ontwikkeling van het Star Wars-programma uit de jaren ’80. Dat is in ieder geval waanzinnig duur.

Nieuwe veiligheidsafspraken in Europa
De analyse dat er niet alleen een botsing tussen grootmachten ontstaat als gevolg van de oorlog in Oekraïne maar ook een botsing in het Westen is in de groep Stop Oorlog Amsterdam in een vroeg stadium van de oorlog uitgewerkt. Als gevolg van taboeïsering in de publieke opinie, was het niet mogelijk met deze opvattingen in een normale plaats in het openbare debat te krijgen. Het taboe in de Tweede Kamer en in zowat de breedte van de media leidde tot tunnelvisie bij de voorstanders van bewapening en oorlog. De denkfouten mochten niet worden uitgedaagd door andere inzichten. Dat werkte denkluiheid in de hand en die werd gecompenseerd met een dwingend voluntarisme. We willen winnen dus we gaan winnen.

De noodzaak om na te denken over de algemene veiligheidssituatie in Europa is groter dan ooit. Het oorlogspad leidt nu tot een openlijke barst in de NAVO. Over vier maanden komt de hele NAVO-top naar Den Haag. Dat worden spannende maanden voor Oekraïne; voor de volkeren van Europa en voor de NAVO als organisatie. Werk aan de winkel voor de vredeskrachten.

Tot 24 februari op het Spui in Amsterdam