Hoogste tijd om het koningschap puur symbolisch te maken

Het Belgische koningspaar zal woonruimte beschikbaar stellen voor Oekraïense vluchtelingen. Zij krijgen onderdak in appartementen van koning Filip en koningin Mathilde. Heel veel contact met de Oekraïners zullen die twee vermoedelijk niet hebben, want ook in België heeft de koninklijke familie nogal wat plek in bezit, maar niettemin. Het is een gebaar van goede wil dat de populariteit van Flupke en zijn gemalin zeker niet zal verkleinen onder de Belgische bevolking.

Een aanbevelenswaardig idee dus voor onze Willem-Alexander en Máxima? Hun imago kan na tal van recente vakantie- en andere perikelen misschien wel een opkontje gebruiken. En zij beschikken vast ook over een paar hoekjes waar van huis en haard verdrevenen heel gerieflijk zouden kunnen verblijven, zonder dat ze onze vorst en vorstin voortdurend voor de voeten lopen.

Toch houdt premier Rutte zich tot dusver angstvallig op de vlakte als het onderwerp ter sprake komt. Dat betekent waarschijnlijk dat Willem-Alexander en Máxima er geen zin in hebben om als opvanggezin te fungeren. Anders was dat allang bekendgemaakt. Mogelijk is er achter ondoordringbare schermen zelfs op ze ingepraat om het wél te doen (‘Het zou heel goed zijn voor de beeldvorming, sire’), maar tevergeefs.

Uiteraard kan Rutte dat dan niet vierkant zeggen. De grondwetswijziging van 1848 heeft de koning onschendbaar en de ministers verantwoordelijk gemaakt. In de praktijk betekent dat dat monarchen kunnen doen waar ze zin in hebben en dat kabinetsleden gedwongen zijn tot hele en halve leugens om het gedrag van de Majesteit goed te praten. Zo kon in de jaren vijftig niet worden toegegeven dat koningin Juliana aan de leiband liep van een toverkol (Greet Hofmans) en dat ze op voet van oorlog leefde met haar voortdurend schuinsmarcherende echtgenoot prins Bernhard. En zo’n twintig jaar later moest er behoorlijk schimmig gedaan worden toen diezelfde Bernhard zich door een Amerikaanse vliegtuigfabrikant had laten omkopen. Ieder ander zou voor de rechter zijn gesleept, maar de prins kwam weg met een uniformverbod (waaraan bovendien niet strak de hand werd gehouden).

De onschendbaarheidsregel over het koningshuis is natuurlijk volledig achterhaald (als hij al ooit passend is geweest). Je zou hem kunnen afschaffen en het koningschap in Nederland ceremonieel maken, net als in Zweden. Het is dan alleen nog  symbolisch. Dat zou betekenen dat het kabinet niet langer aansprakelijk is voor de gedragingen van de vorst. Met andere woorden: de premier zou dan niet meer met de mond vol tanden hoeven te staan als er weer eens een nare koningshuisvraag op hem wordt afgevuurd.

Helaas zie ik het niet snel gebeuren. Het vertrouwen in Willem-Alexander mag dan de laatste tijd wat gedaald zijn, meer dan de helft van de bevolking steunt de monarchie nog steeds van harte. Een nieuwe, ingrijpende wijziging van de Grondwet (waarvoor een meerderheid van twee derde in Tweede en Eerste Kamer nodig zou zijn) zal er de eerste jaren dan ook niet komen. Zeker niet zolang de VVD de premier levert. Want die partij acht ‘de constitutionele monarchie de beste staatsvorm voor Nederland’ omdat ‘het koningshuis de eenheid in de samenleving versterkt’. Dus mag de premier zich voorlopig in allerlei bochten wringen en ‘geen commentaar’ roepen als het staatshoofd en zijn gade weer eens negatief in het nieuws dreigen te komen.

cc-foto: Roel Wijnants