Hoop, strijd en glorie

Wat blijft is geloof, hoop en liefde, doch de belangrijkste van deze drie is de liefde. Deze uitspraak uit het Johannes-evangelie is de basis van het christelijk denken. Niet dat de christelijke gemeenschap of het westerse christendom zich daar altijd aan houdt, maar na talrijke mislukkingen en misdadige fouten komt men er keer op keer op terug. Ook bij andere religies is liefde een centraal thema. En bij liefde kan je denken aan verliefdheid, liefde voor je kinderen, voor je ouders, vrienden, collega’s, maar je kan ook verder gaan en denken aan liefde voor een rechtstaat die er voor zorgt dat zoveel mogelijk mensen rechtvaardig behandeld worden en kunnen leven op een liefdevolle en vreedzame wijze. Op basis van deze intenties is in een eeuwenlang proces een redelijke gemeenschapscultuur opgebouwd.

Toch, ondanks al deze goede voornemens, is ook oorlog, discriminatie, uitbuiting en vernedering van mensen onderdeel van onze mensengeschiedenis. Naast, of beter gezegd tegenover de menselijke verworvenheid van onderlinge betrokkenheid en liefde staat het steeds weer opduikende recht van de sterkste. Waarom? Omdat naast de emotie van liefde, de emotie bestaat van angst. Angst waarvoor? Angst dat je niet erkend en gerespecteerd wordt, angst dat je land te klein is, dat je land of je groep te weinig invloed heeft, angst dat je arm wordt of dat je niet rijk genoeg bent. En er zijn nog vele andere vormen van angst. Vanuit die angst hanteert men het recht van de sterkste. Niet langer is het belang van de totale gemeenschap basis van handelen maar het belang van jouw groep of land.

Dat afkeren van de gemeenschap en het voorop zetten van het recht van de sterkste begint in de regel bij een relatief kleine beweging met extremistische ideeën. Nou zou dat niet zo’n punt zijn als die ideeën bij die groep blijven. Extremistisch betekent in feite uitzonderlijk en als een kleine groep zich wentelt in uitzonderlijke ideeën dan is dat niet zo’n probleem. Voor die kleine groep is het poneren van deze ideeën echter een eerste stap. Men probeert, en helaas vaak met succes, deze ideeën te normaliseren. Met andere woorden, ze te vertalen in ideeën die ‘normaal’ gevonden worden.

Het normaliseren van extreme ideeën begint als regel door de mensen die men ziet als tegenstander te ‘ontmensen’. Met ontmensen bedoel ik dat men het predicaat ‘mens’ ontzegt en daarvoor in de plaats een negatieve aanduiding gebruikt. Meest verregaand voorbeeld daarvan is de benaming van joden door de nazi’s. Lang voordat de nazitop haar vernietigingsbeleid concretiseerde, noemde ze de joden reeds ratten. Ratten die de maatschappij van keurige burgers ondermijnen. Niet dat alle burgers dat voetstoots aannamen, maar stap voor stap werd deze visie genormaliseerd. Hetzelfde geldt voor het eeuwendurende kolonialisme. Toen de Europese landen de halve wereld veroverden, werden de inwoners van die landen niet meer gezien als medemensen maar kregen ze de naam ‘heidenen’.

Het ontmensen door naamsverandering dient als rechtvaardiging voor uitbuiting en onderdrukking. In Amerika kregen de oorspronkelijke inwoners de naam ‘wilden’ en werden voor een groot deel

uitgeroeid. Omdat de nieuwe Amerikanen, de blanken, toch arbeidskrachten nodig hadden voor hun katoenplantages, werden Afrikaanse mensen tot slaaf gemaakt. Terugkijkend is het absurd, maar de christelijke, blanke goegemeente vond dat normaal. In de loop der eeuwen zijn de meest vergaande vormen van uitbuiting en discriminatie, veelal na hevige politieke strijd, verdwenen. Je zou zelfs voorzichtig kunnen spreken van een morele evolutie, maar zo om de 80 tot 100 jaar duiken er weer extreme bewegingen op die het recht van de sterkste voorop stellen en zijn er politici die het daarmee eens zijn of om politiek/opportunistische redenen zich opstellen als de ‘Sterke man’ die alle wensen van de extremisten zal waarmaken.

Gelijk opgaand hiermee begint het ontmensen van tegenstanders en het normaliseren van het ooit zo extreme gedachtegoed. Extreme bewegingen in Europa zien vluchtelingen niet meer als mensen die dood, gevangenschap en martelingen ontlopen maar als ‘gelukzoekers’. President Trump noemt arme Mexicanen die werk zoeken in de VS geen werkzoekenden, desnoods illegale werkzoekenden, nee, hij noemt ze criminelen en verkrachters en geboeid voert hij ze terug naar Mexico. Voor de kiezers van Trump is dit of wordt het normaal beleid. Niet voor allemaal gelukkig. Nadat Trump met zijn hand op de bijbel gezworen had de rechtstaat van de VS te respecteren, volgde een gebedsdienst waarin bisschop Mariann Edgar Budde van de Episcopaalse kerk duidelijk aangaf dat zij de intenties van Trump niet normaal achtte en vroeg zij hem overduidelijk om compassie te tonen voor mensen in verdrukking waaronder de werkzoekenden Mexicanen. Trump zal zich daar weinig van aantrekken en toch is het belangrijk dat de bisschop dit zegt, omdat zij duidelijk aangeeft Trumps beleid niet normaal te vinden.

In de geschiedenis is het meerdere malen voorgekomen dat iemand heel hard en duidelijk aangaf een bestaande onrechtvaardige situatie niet normaal te vinden. Nee! zei Mandela tegen de blanke Zuid-Afrikaanse regering. Het is NIET NORMAAL dat mijn landgenoten wel voor jullie moeten werken maar dat ze niet in eetgelegenheden, cafés en openbare gebouwen mogen komen waar duidelijk op staat ‘slegs vir blankes’. Dat is niet normaal! Nee! zei Martin Luther King. Het is NIET NORMAAL dat de zwarte bevolking van de VS, die jullie blanke regeerders van de VS ooit hier naar toe gehaald hebben, niet dezelfde rechten hebben, dat ze niet naar universiteiten kunnen, dat ze uit cafés geslagen worden.  Nee, dat is niet normaal! Nee! zei ook onze Nederlandse schrijfster Betje Wolff. Het is NIET NORMAAL dat zwarte mensen uit Afrika geroofd worden, tot slaaf gemaakt en verhandeld. Dat is niet normaal! Nee! zei ten slotte onze ex-premier Dries van Agt tegen de regering van Israël. Het is NIET NORMAAL dat jullie weggejaagde Palestijnen gevangen houden in de Gazastrook en dat jullie hen, naast jullie staat, geen eigen Palestijnse staat gunnen. Nee, dat is niet normaal!

Heel vaak is de duidelijke afwijzing van NIET NORMAAL gedrag een eerste stap naar een kentering. Ik noem nu een aantal bekende namen, maar het gaat in feite om iedereen. Ieder die een eerlijke, liefdevolle, betrokken maatschappij in zijn hart draagt moet ten alle tijden Nee! zeggen als hij of zij in aanraking komt met onrechtvaardige, vernederende praktijken die normaal geacht worden. Op verjaarspartijtjes, op sportbijeenkomsten, in de buurt, in de kroeg, overal is het belangrijk om duidelijk te zeggen: Nee, dit beleid dat ooit als extreem werd gezien maar nu kennelijk als normaal wordt ervaren, dat beleid deugt niet. NEE, DAT IS NIET NORMAAL! De extremisten zullen zich daar niet direct iets van aantrekken maar voor de ontwikkeling van de publieke opinie is het hoogst belangrijk.

NEE, DIT IS NIET NORMAAL.

PS: De internationale organisatie AVAAZ heeft een handtekeningenactie gestart ter ondersteuning van bisschop Edgar Budde.