‘Ik heb PVV gestemd, maar nu ik dit zie, doe ik dat nooit meer’

Hoe deze kerk de vrijheid van godsdienst inzet om deportatie te voorkomen.

De OpenHof kerk in Kampen is sinds 21 november bezig met een continue kerkdienst die nu al acht maanden duurt. Het doel? Om deportatie te voorkomen van het Oezbeekse gezin Babayants. Volgens de Nederlandse wet mag de politie geen gebouw binnengaan, terwijl er een kerkdienst bezig is. De kerkdienst is tot de dag en nacht van vandaag bezig.

“De familie heeft op 21 november aangeklopt. Toen heeft deze kerk uit barmhartigheid de familie onderdak geboden. We zijn begonnen met een continue kerkdienst. Aan het begin hebben we een rooster gemaakt voor de voorgangers, die een blok van twee of vier uur voor hun rekening nemen. Deze voorgangers komen uit het hele land, vanuit allerlei kerkelijke tradities: katholiek, evangelisch, gereformeerd, orthodox, oud-katholiek, humanistisch, heel divers dus. Onze diensten zijn daardoor ook heel verschillend. Het kan een plechtige liturgie zijn, of een soort geloofsgesprek”, zegt Herman Stomphorst, pers Coördinator van het kerkasiel in Kampen.

“We houden het zo lang vol, omdat er zoveel voorgangers zijn die meedoen. We hebben 800 verschillende voorgangers gehad. Sommigen komen vaak, anderen maar één keer. We hadden het nooit zo lang volgehouden zonder hen. Naast de ingang staat een kaart met prikkertjes van alle plekken waar mensen vandaan komen: van Limburg tot Terschelling, van Terneuzen tot Delfzijl - overal doen voorgangers mee”, vervolgt hij.

In de kerkzaal zit naast het altaar een klein groepje pelgrims dat met hun dominee is afgereisd uit Utrecht. De dominee, genaamd Gerrit Krul, preekt over Petrus en komt hier tijdens de vakantietijd veel tijd opvullen, nu veel voorgangers op vakantie zijn. Zijn thuisgemeente is de Lutherse gemeente in Utrecht, die onder de PKN valt.

“Ik werk mee aan deze viering omdat ik van ganser harte meen dat dit gezin, dat hier geboren is, de taal spreekt en hier geworteld is, asiel moet krijgen en een verblijfsvergunning”, zegt Gerrit Krul na afloop van de dienst.

De kerkzaal heeft een muur van glas. Het licht schijnt op het gezicht van Krul als hij predikt over het lot van migranten en bidt voor het lot van alle asielzoekers. Tijdens de liturgie zingen de bezoekers “Het lied van kerkasiel”, dat werd gecomponeerd tijdens de continue kerkdienst. Door de kerk galmden de woorden:

 “Zo krachtig, kwetsbaar en zowaar
groeit trouw en liefde aan elkaar
dit antwoord, mens’lijk, frank en vrij,
want God voor allen, jou en mij”

“We hebben een rechterlijke uitspraak en we zijn gewend rechterlijke uitspraken op te volgen. Maar dit is, volgens mij en veel van mijn collega’s, zo onrechtvaardig dat we tegen de rechter ingaan. We luisteren eerder naar wat onze Heer zegt in Matteüs 25 over de zeven werken van barmhartigheid. En dat is onder andere: de vluchteling onderdak bieden. Nood breekt wet, al breek ik de wet niet. Maar ik schuur er wel tegenaan,” beaamt hij.

Diverse gebruiken
“Overdag is er vaker een formele liturgie met grotere groepen; in de avond zijn er kleinere groepen, waarin je vaker het geloofsgesprek ziet. Symbolisch belangrijk is de kaars in de kerk. Die hebben we aan het begin van de dienst aangestoken en al die tijd is de kaars blijven branden. Tussen de vieringen door wordt de kaars doorgegeven van de ene voorganger aan de andere”, legt Stomphorst uit.

Voor Stomphorst is wat hij doet niet ongehoorzaam tegen de wet. “De vrijheid van godsdienst, zoals vastgelegd in het mensenrechtenverdrag en in artikel 6 van de Grondwet, is gekoppeld aan de wet op binnentreden, die zegt dat de politie een gebouw niet mag betreden tijdens een doorlopende godsdienstoefening. Daar maakt onze kerk gebruik van om deze familie te beschermen.”

“We kantelen de wet niet, noch gaan we ertegenin. Vaak wordt ons dat verweten door tegenstanders. Wat we wél zeggen is: het is ontzettend schadelijk voor kinderen die hier al ruim elf jaar wonen, die hier al hun vriendjes en vriendinnetjes hebben, om hen uit hun veilige leven te rukken. Dat erkent de overheid ook. Tijdens het vorige kerkasiel van 2018–2019 heeft de overheid beloofd dat ze de procedures zou versnellen, zodat dit soort gevallen niet meer voorkomt. Dat is niet gebeurd. Er is wel honderd miljoen euro extra naar de IND gegaan, maar er is niets versneld. Anders had dit gezin geen elf jaar in de wachtstand gezeten. Wij gaan niet in tegen het besluit van de rechter, want die oordeelt of deze familie terug moet naar Oezbekistan of niet. Wat wij zeggen is: ‘Overheid, je hebt een belofte gedaan. Kom die belofte ook na.’ Wij willen graag met de overheid in gesprek. We maken gebruik van deze maas in de wet, niet om tegen de overheid in te gaan, maar om met hen in gesprek te gaan en dit probleem voor gewortelde kinderen goed op te lossen.”

“Toen deze familie aanklopte bij de kerk, hebben we bekeken of er een gegronde noodzaak was voor kerkasiel. De dreigende uitzetting in combinatie met de belofte van de overheid voor snellere procedures, heeft ons doen besluiten deze familie kerkasiel te verlenen en het gesprek met de overheid aan te gaan.”

De dreiging van de nieuwe asielwetten, waardoor hulp aanbieden aan illegalen strafbaar wordt, is geen zorg voor Stomphorst. “Uiteraard is daarover gesproken met onze vrijwilligers en ik merk een grote vastberadenheid om door te gaan, ook al zou de wet aangenomen worden. We zijn daarbij realistisch: die wet gaat het waarschijnlijk nooit halen, al is het signaal verschrikkelijk genoeg. Wat ik nog erger vind, is dat daarmee wordt gemaskeerd dat de wreedste asielwetten worden aangenomen. Want het gaat niet alleen over mensen die hulp verlenen, ook de mensen die geholpen worden, worden tot illegaal bestempeld. En dat vinden wij als kerk onacceptabel.”

Met twee ogen dicht kunnen slapen

Kan de familie naar buiten?
“De Dienst Terugkeer en Vertrek staat niet hier op de hoek te wachten, dus praktisch gezien zou dat kunnen. Maar wanneer je dit als kerk onderneemt, moet je het wel serieus nemen. Daarnaast is er bij de familie grote angst. Ze zeggen zelf dat het voor hen nu te spannend is om naar buiten te gaan. We hebben weleens, op de drempel, een concert van een fanfareorkest gehad, dat kwam spelen voor het kerkasiel. Toen werd de familie uitgenodigd om naar buiten te komen, maar dat vonden ze veel te spannend. We hebben een klein tuintje bij de kerk gerealiseerd, dat helpt. Aan het begin kwam er een golf van verlichting en opluchting over hen heen. Ze voelden zich hier veilig. De oudste dochter, Ariane, zei: ‘Als ik nu op bed lig, kan ik met twee ogen dicht slapen. Daarvoor sliep ik steeds met één oog open.’ De steun van de vrijwilligers en voorgangers is hartverwarmend, zegt de familie zelf. Maar dat neemt niet weg dat dit veel te lang duurt. We zijn acht maanden verder, dat is een hele lange tijd. En ze snakken echt naar een oplossing.”

Voor ex-minister van Asielbeleid Faber zijn weinig goede woorden te vinden binnen deze kerkmuren. De ex minister sprak zelf uit, dat zij wèl wacht. “Ze komen er vanzelf wel eens uit”, zei de ex minister tegen de pers.

“Het is een kille uitspraak. Wat wij altijd hebben gezegd is: ‘Mevrouw Faber, komt u alstublieft hierheen. Voel hoe de gastvrijheid hier is, en ga dan met ons in gesprek.’”

U heeft haar ook hier uitgenodigd?
“Ja.”

Is ze ooit langs geweest?
“Nee.”

Heeft ze ooit intenties getoond om hier langs te komen?
“Nee.”

Heeft u ooit contact met haar gehad?
“Nee, en we hebben zeker contact gezocht. Maar wij zijn niet de enigen die geen contact met haar hebben gekregen, naar wat ik heb gehoord uit bestuurlijk Nederland.”

Ook Gerrit Krul heeft geen begrip voor het standpunt en de woorden van de de ex-minister. “Als ik denk aan de woorden van de afgetreden minister: ‘ze komen er wel eens uit en dan zet ik de familie op het vliegtuig” vind ik dat zo onmenselijk! Ik word er zo boos van! Zo onbarmhartig! En barmhartigheid is wat wij van Christus geleerd hebben gekregen. Om barmhartig te zijn, om genade te tonen, ook aan mensen ergens anders geboren zijn”, vertelt hij.

Huilende voetbalbikkels
De situatie is voor Stomphorst zo ernstig, dat ook niet politieke instituten invloed mogen uitoefenen.

“Wij willen geen politiek bedrijven, wij willen niet het beleid bepalen of zeggen: ‘Migratie moet heel anders.’ Daar hebben wij wel een visie op, maar daar zetten we de doorgaande dienst niet voor in. Toch is deze situatie is zó schrijnend: dat je kinderen na elf jaar uitzet! Toen dit gezin dreigde te worden uitgezet, is er een wake georganiseerd bij het detentiecentrum. Ik zag toen de vriendinnen en klasgenoten van de kinderen, die stonden te roepen tegen de gevangenismuur: ‘Jullie horen bij ons!’ Je zag voetbalbikkels staan huilen. Ze konden geen afscheid nemen en straks worden ze het land uitgezet. En daarvan zegt deze kerk: dat kán toch niet in een rijk land als Nederland?”

“Er zijn in totaal 420 kinderen in Nederland die geworteld zijn, die hier langer dan vijf jaar wonen. Die zijn er gekomen in de vijf jaar sinds de afsluitingsregeling. Dat zijn dus 25 gezinnen per jaar. In een rijk land als Nederland moeten we toch kunnen zeggen tegen die 25 gezinnen: ‘Het heeft te lang geduurd, laten we dit structureel oplossen’”, legt Stomphorst uit. Voor zijn kerk is dit geen opstandigheid, maar een poging tot gesprek. Niet alleen met de overheid, maar ook met de samenleving.

“Wij zoeken het individuele gesprek. En omdat hier duizenden vrijwilligers en bezoekers zijn geweest, voeren zij dat gesprek weer in hun eigen omgeving. Niet alleen in Kampen, maar in heel Nederland. Wij merken dat die gesprekken uit liefde en vrede heel goed werken. We horen vaak: ‘Ik wist niet dat dit in Nederland gebeurde.’ Ik had eens een bezoeker die zei: ‘Ik heb PVV gestemd, maar nu ik dit zie, doe ik dat nooit meer.’ Dat soort verhalen horen we heel veel. Het is niet alleen van de kerk – het is breder dan de kerk. We hebben veel bezoekers die zeggen: ‘Wat mooi dat de kerk dit licht aansteekt, ik doe ook mee.’ Veel vrijwilligers hier hebben niet per se iets met de kerk.”

Theologische overtuigingen
Voor deze kerk zijn deze acties niet alleen ideologisch, maar ook theologisch gevoerd.

“De Bergrede en wat het Nieuwe Testament zegt over barmhartigheid, dat is een centraal begrip in het Nieuwe Testament, maar ook in de hele Bijbel. Daarin staat de zorg voor de zwakken centraal. En dat is waar wij als kerk voor staan. In de Bijbel wordt ook gesproken over plekken waar mensen naartoe konden vluchten als ze het moeilijk hadden, zoals de horens van het altaar. Het kerkasiel is niets anders: een plek waar mensen naartoe kunnen vluchten in uiterste nood. De kerk zal zich inzetten om samen naar oplossingen te zoeken. Wij vinden dat de kerk een van de maatschappelijke instituties is die dat kan en mag doen. Daarmee ga je niet tegen de overheid in. Je zegt: ‘Overheid, je hebt een belofte gedaan, laten we daarover opnieuw in gesprek gaan en kijken of we dit probleem op een menswaardige manier kunnen oplossen.”

“Vanuit geloof, hoop en liefde willen wij dat gesprek aangaan. Dat mag schuren, daarbij mogen stevige uitspraken gedaan worden. Dat mensen illegaal worden verklaard, daar mogen we ons luid en duidelijk over uitspreken. Dat we mensen illegaal verklaren om wie ze zijn. Daar wordt dan achteraan gezegd: ‘...om waar ze zijn’, maar daar kunnen zij niet altijd iets aan doen. Zoek naar oplossingen, in plaats van blind te verbieden. Dat is kiezen voor medemenselijkheid – en daar mag de kerk zich duidelijk voor uitspreken”, concudeert Stomphorst.

Stomphorst hoopt uiteindelijk dat de maatschappij meer medemenselijkheid krijgt.

“Wij komen op voor de familie Babayants, en daarmee komen wij op voor alle gewortelde kinderen, niet alleen voor dit gezin. Ik zie ontzettend veel polarisatie, harde meningen en harde feiten. Maar op de moeilijkste momenten in het leven hebben we vrienden nodig. Dan draait het om medemenselijkheid. Deze samenleving heeft meer medemenselijkheid nodig en ik hoop dat we dat écht bij elkaar vinden”.

Gerrit Krul eindigt zijn preek en voordat hij begint aan de zegen vertelt hij aan de bezoekers: “Over enkele minuten is er de wisseling van de wacht. Andere mensen komen van huis en wij gaan weer naar huis, naar onze geborgenheid. Maar velen in ons land dwalen langs de straten, slapen onder de blote hemel of in een barak, omdat we hen geen huis gunnen in ons land. Velen worden bedreigd met uitzetting of deportatie. Lieve familie Babayants, we wensen jullie moed en kracht van onze allerhoogste om dit vol te houden. Wij blijven vechten voor jullie. Voor wie gaan en voor wie komen de zegen van de eeuwige”.