Ik wenste Salman Rushdie dood

In 1988 wenste ik als praktiserende moslim de schrijver Salman Rushdie dood, want in zijn boek ‘De duivelsverzen’ had hij de islam, moslims en de profeet zwartgemaakt. Dat had ik gehoord op de Turkse tv en van mensen in mijn omgeving. Op 29 september, ruim 34 jaar later, heb ik meegedaan met de Marathonlezing van Rushdie’s werk in het Trippenhuis in Amsterdam. De marathonlezing was bedoeld uit solidariteit met Rushdie en het vrije woord. Meer dan 75 schrijvers en denkers lazen een voor een voor uit Rushdie’s ‘Taal van de waarheid’.

Op 12 augustus 2022 is een aanslag gepleegd op Rushdie tijdens een lezing in de staat New York. De dader is de 24-jarige Hadi Matar, wiens ouders uit Libanon komen. Hij is in de VS geboren. In 1988 sprak de Iraanse ayatollah Khomeini een fatwa - een juridische uitspraak binnen de islamitische wetgeving - tegen hem uit. Er werd 3 miljoen dollar geboden aan degene die Rushdie zou doden. In 1998 zei de Iraanse overheid de fatwa niet langer te steunen, maar wees erop dat de oproep ook niet ingetrokken kon worden.

In de auto onderweg naar Amsterdam kwamen mijn gedachten uit 1988 over Rushdie naar boven. De Celal van toen wenste hem dood. Als ik hem ergens was tegengekomen had ik hem waarschijnlijk aangevallen en uitgescholden.

Zo’n dag als vandaag had ik nooit kunnen bedenken, maar blijkbaar kan het wel. Ik vroeg me af: heeft de dader ‘De duivelsverzen’ gelezen? Had hij überhaupt een boek van zijn slachtoffer gelezen? Ik heb geen mening over ‘De duivelsverzen’, want dat heb ik niet gelezen.

Op de basisschool kreeg ik bijna dagelijks te horen: Westerse landen, Amerika en Israël zijn onze vijanden. Ik durfde niet naar andere meningen te luisteren. Ik was bang de confrontatie aan te gaan met mezelf over mijn ‘waarheid’, totdat ik in Nederland ging studeren. Door studeren, boeken lezen en in aanraking komen met andersdenkenden kwam ik er steeds meer achter dat er meer waarheden waren dan alleen de mijne. Mijn waarheid was mijn houvast, maar tegelijk ook mijn donkere cel, die mij het zicht op de wereld ontnam. 

Hierbij wil ik me richten tot de jongeren als Matar. Wees niet bang om andere meningen te horen. Durf met jezelf de confrontatie aan te gaan, durf jezelf vragen te stellen. Zie andere meningen niet gelijk als een aanval. Je hoeft het niet met Rushdie eens te zijn, je hoeft niet zijn boeken te lezen. Je mag hekel aan hem hebben, maar het moet daarbij blijven. Je hebt het recht op jouw mening en hij heeft het recht om te schrijven. De aanslag op Rushdie was een aanslag op het vrije woord. Een aanslag op het vrije woord is een aanslag op de literatuur, de kunst, literatuurlezers, het is een aanslag op vrijheid, het is een aanslag op durven te denken.