Ik wilde gewoon Pokémonmeester worden, maar belandde in een gevecht met fascisme

Laten we teruggaan naar 2005: Steve Bannon pompte via Goldman Sachs $60 miljoen in Internet Gaming Entertainment (IGE), een bedrijf dat virtuele goudhandel in World of Warcraft exploiteerde. Persoonlijk heb ik het spel één keer geopend. Ik begon om half acht in de avond, en toen ik het wel welletjes vond, was het half acht in de ochtend. Dat was voor mij een teken dat het spel snel van mijn computer moest.

Daardoor snap ik heel goed waarom Steve Bannon daar geld in wilde steken, ondanks dat het bedrijfje zelf flopte. Hoewel hij dan nog geen eigenaar is, heeft hij al wel contacten met Breitbart. Chinese arbeiders farmden urenlang voor een paar dollar, terwijl westerse gamers hun gemak kochten met echt geld. Uitbuiting vermomd als innovatie, een piramidespel dat spelplezier ondermijnde — en precies de cynische logica die Bannon later op de Amerikaanse politiek zou loslaten.

Voor mij begon de giftige politieke leerschool veel dichter bij huis. Vanaf 2003, toen mijn zus in de LPF zat. Volkert had me echt een paar jeugdtrauma’s kunnen besparen, want de dood van Fortuyn was voor haar een trigger om lid te worden. Ik kreeg ook echt de schurft van politiek, want ik zag als 11-jarige al hoe lelijk dit spel kan zijn. Niet door partijprogramma’s of parlementaire debatten, maar door de stalkbrieven, bedreigingen en gescheld aan de telefoon die volgden. Nee Els, ook toen was het niet de schuld van Antifa. Dat kan extreemrechts prima onderling.

De politieke arena werd voor mij van meet af aan een plaats van intimidatie. Als dit democratie moest voorstellen, geef mijn portie maar aan fikkie. We hebben met zijn allen gesmeekt of mijn zus alsjeblieft wilde stoppen, want naast ergernis waren we ook gewoon bang. Natuurlijk was het gênant als de juf vroeg naar mijn zus, omdat ze de krant had gelezen, maar we waren vooral bang dat haar of ons iets aangedaan zou worden. Ik heb ook God op mijn blote knieën gedankt toen ze stopte.

Mijn familie is altijd behoorlijk christelijk geweest, en dat maakte de botsing nog verwarrender. Mijn zus geloofde er ook stellig in dat Fortuyn in de hemel was. Waarom een religieus iemand achter Fortuyn kon staan, begreep ik later pas: het is dezelfde logica waarmee ‘White Evangelicals’ achter Trump nu aanlopen. Als de tegenstander ‘het kwaad’ is, zie je de zonden van je eigen kamp door de vingers. In mijn kerk zag ik die houding ook steeds vaker terug.

Wat zich achter de deuren afspeelt
Binnenshuis speelde een andere strijd. Als dertienjarige verstopte ik mijn Game Boy in mijn kledingkast. Pokémon gold als occult gevaar: stenen die evolutie mogelijk maakten, dat moest wel duivels zijn. We waren zelf ook toen evangelisch op de Amerikaanse manier: de aarde was 6000 jaar oud, boeken als Kind en Occultisme waren verplichte kost. Maar iets in mij verzette zich. Met al die honger en ziekte in de wereld, kon ik me niet voorstellen dat Pikachu het kwaad belichaamde. Hoewel niet zo frequent als toen, gamede ik stiekem door.

Die botsing tussen geloof en spel bleek achteraf een echo van de bredere strijd om verbeelding en macht, die ik later in Bannons wereld van media en manipulatie zou herkennen. Het spel werd mijn ontsnapping uit religieus nationalisme, terwijl sommigen in mijn omgeving juist in dat wereldbeeld verstrikt raakten.

Met alle chaos om je heen, ga je als puber niet uitpluizen welke rechtse sugar daddies hun miljoenen rondpompen, en gaat je ook niet opvallen dat de ex van je zus, die toen de roepnaam Wlady had, vanaf 2003 banden had met het extreemrechtse Nieuw Rechts. Hij heet voluit Wladyslav Vlastimil Constantin Radoslav Anastas Pauw van Hanswijck-de Jonge. De naam van Hanswijck zou volgens stadshistoricus van Groningen Beno Hofman door zijn vader zijn gekocht, maar laten we voor het gemak maar Wlady aanhouden, hoewel ik begrijp dat hij later tot zijn dood in 2019 Wladyslav als roepnaam had. Ik kende hem als Wlady, dus dat houden we aan.

We waren bij Nieuw Rechts gebleven. Michel Smit, de oprichter van Nieuw Rechts, sleepte Haitske van der Linden voor de rechter omdat ze hem op tv ‘de grootste neonazi van Nederland’ noemde. Als Haitske die woorden in de mond neemt, dan ben je al ver voorbij de grens van twijfel. Wlady bleek in 2005 een petitie op het rechts-radicale Platform de Krijger voor een verbod van het „zionistische” Centrum Informatie en Documentatie Israël (CIDI) ondertekend te hebben. Extreemrechts staat niet bekend om hun standpunten tegen genocide, dus hier moet je „zionist” vertalen met Jood. Ook hielp hij de PVV aan een ondersteuningsverklaring in Zuid-Holland. Blijkbaar was antisemitisme toen eventjes geen enkel probleem voor Geert, zolang extreemrechts hem maar aan verklaringen helpt.

Bannon neemt Breitbart over
Die vroege botsing tussen geloof en spel bleek achteraf een echo van de bredere strijd om verbeelding en macht, die ik later in Bannons wereld van media en manipulatie zou herkennen. In 2012 werd Bannon de baas van Breitbart, en zette hij de technieken die hij bij IGE had geoefend – exploitatie, manipulatie, geld uit lucht slaan – in om de publieke ruimte te vergiftigen. Waar hij eerder pixels en virtuele goudstukken tot wapen maakte, ging hij nu voluit voor de media: Breitbart werd onder zijn leiding een fabriek van rancune, een ecosysteem dat dezelfde stalking en intimidatie normaliseerde waar jij persoonlijk al mee te maken had gehad. Ondertussen dacht ik aanzienlijk anders over religie, en werden mijn gedachten juist progressiever

We maken nu een sprong naar augustus 2014, ik was zelf 21 — naast fotograaf een best goede Pokémongamer. Door een aantal van mijn maten werd zelfs aangeraden om mee te doen aan toernooien, omdat ik blijkbaar zo goed was. Ondertussen vindt Gamergate plaats. Het wordt overal genoemd zonder duiding, maar de kern komt eigenlijk neer op dat een relatiedrama tussen twee gameontwikkelaars door een freelancer bij Breitbart News - Milo Yiannopoulos - politiek is gemaakt. Denk eraan, voordat Yiannopoulos deze kans pakte, zag hij gamers als een stel losers.

Wat is de nasleep van Gamergate?
Zoe Quinn - de vrouw in de relatie - was vreemdgegaan. De bedrogen man Eron Gjoni is terecht boos, maar kan dit niet achter zich laten op het moment dat Quinn haar leven verder gaat met een gamejournalist. Haar ex gaat veel te ver en roddelt daarom over haar kwaliteiten als gameontwikkelaar en beweert dat zij haar recensies letterlijk ‘opkrikt.’

Game journalisten namen het op voor Quinn, want privé zegt niets over jouw kwaliteiten als artiest, en ze zeiden dat seksisme een rol speelt. Gamers die niets wisten van het relatiedrama, dachten out of the blue uitgescholden te worden voor seksisten. Dit is ook wat ik heel veel om mij heen zag in die tijd. In die chaos neemt Milo Yiannopolous het op voor de rancuneuze maar bedrogen ex, en de spin komt neer op: ‘Jullie zijn niet eerlijk in jullie reviews over videogames in het algemeen. Daarom nemen jullie haar in bescherming, en dit gebeurt vast ook bij anderen. Bij wie trokken jullie nog meer de seksisme kaart?’

Niet verwonderlijk werd een jaar later Milo Yiannopoulos aangenomen bij Breitbart en werd hij Steve Bannon zijn Golden Boy. Zo greep de cultuuroorlog steeds meer om zich heen, waardoor Brianna Wu, Anita Sarkeesian, Christina Hoff-Sommers, Carl Benjamin, June Lapine en nog veel meer anderen ook betrokken raakten. Natuurlijk ging het Yiannopoulos niet over videogames, maar om een cultuuroorlog. Hij durfde tenminste ‘te benoemen waar de gamejournalistiek van wegkeek.’

We kunnen wel hele specifieke drama’s gaan behandelen nu, maar dat is geen toevoeging aan het verhaal. Het standaardrepertoire van intimidatie, doxxing en bedreigingen werd ingezet. Vanuit het kamp van Yiannopoulos – waar ook Carl Benjamin en June Lapine hun rol speelden – werd dat frontaal ontkend. Sterker nog: er werd gesuggereerd dat slachtoffers bedreigingen zouden hebben verzonnen voor aandacht. Een klassieke omkering van schuld, een strategie die later tot standaardrepertoire van de alt-right zou worden verheven: slachtoffers worden daders genoemd, daders slachtoffers.

Mijn eigen omgeving en politiek veranderden
Zelf was ik gewoon gamer. Maar tijdens battles merkte ik hoe de sfeer kantelde. Waar mannen het eerst leuk vonden dat een vrouw ze inmaakte, sloeg de toon om. ‘Nice!’ werd ineens: ‘Ik ben niet in vorm.’ ‘Cool, een meid die kan gamen’ veranderde in: ‘Ik liet je gewoon winnen.’ Complimenten kantelden naar passief-agressieve steken, alsof mijn spel niet mijn eigen verdienste mocht zijn, maar je gaat er niet teveel achter zoeken.

Het gesprek over ‘ethiek in de gamejournalistiek’ is vanzelf verzadigd. Dat was precies de bedoeling: Bannon en Yiannopoulos hadden het conflict nooit over games alleen willen voeren. Hun plan was groter – gamers die dachten te strijden voor eerlijke reviews werden door extreemrechts linea recta het politieke strijdtoneel op gesleurd. Daar ligt ook de parallel met Nederland: wat Bannon en Yiannopoulos in de VS deden, zag je in dezelfde jaren Forum voor Democratie doen – met Freek Jansen die zijn gamer-identiteit inzette als toegangspoort tot jonge mannen, en Baudet die ironie en intellectuele poses gebruikte om racisme te verpakken als cultuurkritiek.

Mensen die ooit veel progressiever leken dan ikzelf, begonnen ineens uitspraken te doen die raarder klonken dan de tirades van mijn eigen vader. Waar ik juist wat linkser en progressiever werd, zag ik juist mijn kameraden als honden terugkeren naar mijn braaksel. Zo hoorde ik in 2016 een vriend zeggen dat hij, als hij in de VS zou wonen, op Donald Trump zou stemmen. Reden? Feminisme had volgens hem alles verpest. Dat was een wake-upcall, die ook duidelijk maakte waar de eerdere passieve agressie vandaan kwam.

Een jaar later zei een ander dat hij hoopte dat Australië tegen het homohuwelijk zou stemmen, want: ‘Als de SJWers een vinger krijgen, nemen ze de hele hand.’ De logica was onthutsend: als je vroeg om SJWers buiten beschouwing te laten, was gewoon voor het homohuwelijk. Maar zodra de ‘woke scare’ werd geactiveerd, gunde diegene anderen hun huwelijk niet meer. Rancune tegen SJWers - later woke - werd verpakt als intellectueel debat. Dat was zo bizar om te zien, want ik moest met moeite uit die nationalistische en conservatieve gevangenis breken, terwijl zijzelf er vrijwillig inholde.

De Alt-right wordt prominenter
In die tijd zie je zowel Forum voor Democratie als de Alt-right meer grip krijgen op die gamers. Freek Jansen is ook een gamer, die deze identiteit soms ook inzet om die doelgroep naar Forum voor Democratie te trekken. We zijn nu in 2017 aanbeland. Kekistan begon in dit jaar als een 4chan-meme, dat bedacht werd door een stel nuttige idioten zoals Jeff Holliday, met een groene vlag en de kikker Pepe als symbool. De Alt-right vormde de ironie van de nuttige idioten meta-ironie, waardoor het niet meer duidelijk was wat onderbroekenlol was en wat oprecht werd gemeend.

Daarmee werd ‘spel’ het sleutelmotief van deze hele ontwikkeling: Bannon speculeerde met virtueel goud, Yiannopoulos maakte van een relatiedrama een politiek theaterstuk, FvD deed alsof racisme een intellectueel spel was, en de alt-right maakte memes tot wapens. Waar ik gewoon Pokemonmeester wilde worden, kwam ik in iets terecht dat totaal geen spelletje meer was. Dit was daadwerkelijk iets dat levens stuk maakte en kinderen corrumpeert.

Forum voor Democratie gebruikt dezelfde methode als Bannon: racisme en complotten presenteren als “intellectueel debat” of “cultuurkritiek,” terwijl de ironische afstand dient als schild tegen kritiek. Tegelijkertijd was die Jaguar met chauffeur van Baudet ook niet per ongeluk: de pose is net zo berekend als de zogenaamd speelse memes. Ik herinner me nog dat Wlady zichzelf in de schulden had gewerkt voor zo’n auto, zonder überhaupt een rijbewijs te hebben. Fake it till you make it — net als de zogenaamde grapjes die telkens geen grapjes blijken. Het vertoon oud geld en intellectualiteit was belangrijker dan daadwerkelijk dingen weten.

Je kan niet voor eeuwig toneelspelen
Met net zoals in Oscar Wilde zijn Dorian Gray: het schilderij dat alle lelijkheid en rot opslorpt, wordt uiteindelijk altijd gevonden. De façade van grapjes, ironie en intellectuele poses kon niet verhullen dat daarachter gewoon antisemitisme, misogynie en reactionaire rancune zaten. Dat is de waarheid die uiteindelijk altijd zichtbaar wordt – bij Bannon, bij Yiannopoulos, bij Baudet, bij Wlady. Het masker van het spel valt af, en daarachter blijkt geen spel te zitten, maar macht.

Ook in 2018 ging het normaliseren van de alt-right logica verder, alsof het een leuk spelletje was. Trump zat in het Witte Huis, Baudet groeide met FvD, en ironie gold als schild: wie racisme benoemde, “had geen humor.” Wierd Duk kreeg in de Telegraaf en talkshows ruimte om migratie als omvolking te framen, terwijl Vandaag Inside seksisme en racisme verpakte als gezelligheid — van Derksens relativering van verkrachting tot zijn uitspraak dat Habtamu de Hoop “geen Fries” kon zijn. Zelfs bij Op1 en Jinek kregen complotdenkers als Willem Engel en Thierry Baudet een keurige stoel, zogenaamd als “ander geluid.”

Tijdens corona radicaliseerde dit verder: Telegramgroepen werden fabrieken van complotten, talkshows deden alsof het debat was. In 2024–2025 zat Wierd Duk zelfs kortstondig aan tafel bij Vandaag Inside, terwijl hij elders moslims een “5e colonne” noemde. Controverses leverden geen correctie op, maar meer kijkcijfers. Zo schoof de grens telkens op. Politiek werd framing en intimidatie, media normaliseerden het als entertainment. Het moet wel een luchtig spelletje blijven.

Wat begon met Bannons virtuele goudhandel is in 2025 de munt van de politiek: rancune, ironie en intimidatie verkocht als redelijkheid en humor. PVV, BBB, NSC en VVD draaien hetzelfde script: macht verhullen achter façades, winst boeken op de rug van angst en verdeeldheid. Vandaag Inside lacht erom, Wierd Duk schrijft het op, en Op1 knikt beamend mee. Maar zoals bij Dorian Gray komt het schilderij altijd boven water.

Het spel is nog niet uitgespeeld, maar is wel bloedserieus. Wat verpakt werd als een lolletje, vermaak en ironie, eindigt als dekmantel voor haat en macht. De lach dooft, het masker valt, en wat overblijft, is de banaliteit van racisme en misogynie. Zoals bij Dorian Gray komt het schilderij altijd boven: dit is geen spel, dit is de ontluistering van de democratie. En wie nog denkt dat dit slechts een spelletje is, zal ontdekken dat de prijs niet virtuele goudstukken zijn, maar de ziel van onze democratie. Dat is een gevecht waar verliezen geen optie is.