In Memoriam George Martin, de enige echte '5e Beatle'

De dinsdag op 90-jarige leeftijd overleden George Martin begon als producer van de comedyshows van onder anderen Peter Sellers en de soundtracks van James Bond films. Door zijn klassieke achtergrond kon hij een cruciale bijdrage leveren aan de muzikale revolutie van de jaren ’60. Hij fungeerde als een soort buffer tussen The Beatles en EMI, waardoor EMI hen een ongekende artistieke vrijheid gaf.

Martin zorgde ervoor dat het Beatles-oeuvre netjes werd opgenomen, dat er geen apparatuur per ongeluk werd overstuurd. Wél werden (voor)versterkers onder zijn toeziend oog exprés overstuurd en konden The Beatles en hun engineers de studioapparatuur op allerlei wijze misbruiken. Zo werd voor ‘Yellow Submarine een microfoon verpakt in een condoom en in een fles water gehangen om onderwatergeluiden te simuleren. Speakers werden omgebouwd tot basmicrofoons, microfoons werden in het drumstel geplaatst, véél dichterbij dan EMI officieel toestond. Banden werden omgekeerd afgespeeld en Sergeant Pepper’s Lonely Hearts Club Band werd niet gemasterd, om zo min mogelijk te wijzigen aan de mix van de makers zelf.

Vergelijk Martin’s producties met andere bands uit de zelfde periode, dan klinken hun opnames vaak vlakker, grauwer en minder ‘in your face’, ook als er hoorbaar ruiger werd gespeeld. The Rolling Stones bijvoorbeeld hadden hun manager achter de knoppen gezet, omdat het officiële personeel bij Decca Records bang voor ze was. Het gevolg is dat de Stones pas laat in de jaren ’60 hun nummers de power konden geven die ze verdienden, terwijl Decca volgens velen een betere studio was dan Abbey Road.

George Martin was daarnaast cruciaal voor The Beatles als arrangeur, hoewel niet iedereen daar even blij mee was. Tijdens de opnames werd vaak besloten om George Harrison’s partij pas in een latere fase op te nemen omdat Martin niet tevreden was met diens spontane ingevingen, in tegenstelling tot die van de andere drie. Harrison is daar altijd verbitterd over gebleven. Het siert Martin dat hij de laatste jaren van z’n leven de wereld bleef wijzen op Harrison’s enorme talent. Maar feit is dat meestal als een Beatles-opname werd afgebroken, Harrison daarvan de oorzaak was. Althans, dat stelt Geoff Emerick, de engineer van The Beatles.

Vanaf 1965 kreeg Martin’s arrangeertalent een extra functie voor The Beatles en hielp het hen het gif van de counterculture diep in het hart van de westerse beschaving te injecteren.’Yesterday’ was het eerste Beatlesnummer dat werd voorzien van strijkers. Maar dat was niet het enige baanbrekende aspect van dat nummer. Het was tot dan toe namelijk volstrekt ongebruikelijk dat een stuk muziek in de studio werd geschreven, en dat het kenmerkende aspect ervan (in dit geval het strijkkwartet) nog niet eens was bedacht toen de opnames begonnen. De normale volgorde was: schrijven , instuderen, opnemen, promoten. The Beatles braken daarmee radicaal en daarin speelde Martin een hoofdrol.

Waren de klassieke arrangementen die hij schreef aanvankelijk liefelijk en vrij conservatief, op ‘Strawberry Fields Forever’ en ‘I Am The Walrus’ zijn de strijkers ronduit agressief en surrealistisch te noemen. Ook als Martin niet zelf de bedenker was van een arrangement (de ‘drug rush’ in ‘A Day In The Life’ was McCartney’s idee) dan faciliteerde hij het door de musici op hun gemak te stellen. Toen George Harrison per se distortion wilde op de blazers van ‘Savoy Truffle’ stelde Martin de argwanende saxofonisten gerust met de opmerking ‘gentlemen, before you listen I’ve got to apologise for what I’ve done to your beautiful sound. Please forgive me – but it’s the way I want it!’

Hoewel Martin zelf geen drugs gebruikte hielp hij The Beatles om ‘trippy’ te klinken. Het was Martin’s idee om de tape met draaiorgels in ‘Being For The Benefit Of Mr Kite’ in stukjes te knippen en in willekeurige volgorde weer aan elkaar te plakken. Ook werkte hij met Harrison intensief aan ‘Within You Without You’ waarvoor Martin zich moest verdiepen in Indiase ritmes en toonstelsels. Het maakte van Sergeant Pepper tevens een hoogtepunt in de geschiedenis van de wereldmuziek.

Na 1968 kon Martin niet meer zo goed met The Beatles overweg, vooral omdat ze niet meer met elkaar overweg konden. Martin’s bijdrage aan Let it Be is dan ook minimaal. Enkele maanden later werd hij tot zijn verbazing echter benaderd om nog één laatste Beatles album te maken, al werd dat niet expliciet uitgesproken. Abbey Road is wellicht niet ieders lievelingsplaat, het was wel de Beatlesplaat waar de klassieke kant van George Martin het duidelijkst hoorbaar was en waar deze het meest werd beantwoord door The Beatles zelf. Denk bijvoorbeeld aan Lennon’s ‘Because’ dat gebaseerd was op een omgekeerde Bach-partituur.

Na 1970 werkte Martin nog met vele artiesten. Maar hij zal voor eeuwig worden herinnerd als producer van The Beatles en zelfs als ‘vijfde Beatle’, de enige echte.